تعيين و مقايسه مقادير شاخص امنيت بوم‌شناختي سيماي سرزمين در زيرحوزه‌‍‌هاي آبخيز بيله‌درق، اردبيل

Determination and comparison of ecological security index in the sub-watersheds of Bilehdargh, Ardabil

تاثير فعاليت‌هاي گسترده انسان بر بوم‌سازگان طبيعي، مسائل و مشكلات گسترده‌ زيست محيطي را به‌دنبال داشته است. از طرفي ارزيابي امنيت بوم‌شناختي در تعيين عوامل مؤثر بر كاهش توان بوم‌سازگان از اهميت قابل توجهي برخوردار است در همين راستا، پژوهش حاضر با هدف مطالعه و تحليل امنيت بوم‌شناختي حوزه آبخيز بيله‌درق واقع در استان اردبيل با در نظر گرفتن معيارهاي مربوط به الگو و ويژگي‌هاي سيماي سرزمين به‌ترتيب در سطح كلاس كاربري و زيرحوضه انجام شد. براي اين منظور، ابتدا شاخص الگوي سيماي سرزمين با استفاده از معيارهاي Splitting Index، Dominance Indexes، Edge Density و Patch Density و هم‌چنين شاخص ويژگي‌هاي سيماي سرزمين مبتني بر شاخص آسيب‌پذيري سيماي سرزمين با استفاده از معيارهاي Landscape Division Index، Mean patch shape index ، Aggregation Index و Fractal Diension Index محاسبه شدند. سپس شاخص امنيت بوم‌شناختي براي حوزه آبخيز بيله‌درق محاسبه و ارزيابي شد. نتايج سنجه‌ها در زيرحوزه‌هاي آبخيز بيله‌درق نشان داد كه زيرحوضه 5 در بيش‌تر سنجه‌هاي مورد بررسي داراي امنيت بوم‌شناختي كم مي‌باشد كه علت آن را مي‌توان به تعدد كاربري در اين زيرحوضه دانست و در زيرحوضه 1 وضعيت بهتري از لحاظ شاخص امنيت بوم‌شناختي نسبت به ساير زيرحوضه‌ها مشاهده شد. علاوه بر اين، نتايج نشان داد كه تغييرات شاخص امنيت بوم‌شناختي سيماي سرزمين براي حوزه آبخيز بيله‌درق بين 03/0 تا 28/0 تغيير مي‌كند. از بين شش زيرحوضه مورد مطالعاتي به‌ترتيب زيرحوضه‌هاي 3 با مقدار 28/0 و 5 با مقدار 03/0 بيش‌ترين و كم‌ترين مقادير شاخص امنيت بوم‌شناختي را به خود اختصاص دادند.

The impact of extensive human activities on natural ecosystems has led to widespread environmental issues and problems. On the other hand, ecological security assessment is important in determining effective factors on reducing the ecosystem potential. Accordingly, the present study was conducted with the aim of studying and analyzing the ecological security of the Bilehdargh Watershed in Ardabil Province, taking into account the criteria related to the pattern and process of the landscape, respectively, at the level of land use class and sub-watershed. For this purpose, firstly, the landscape pattern index using splitting index, dominance index, edge density and patch density criteria, as well as the landscape process index based on the landscape divide index, using the landscape division index, mean patch figure index, aggregation index and fractal diension index were calculated. Then the ecological security index was calculated for . The results of the metric analysis in the sub-watersheds of Bilehdargh Watershed showed that sub-watershed 5 has low ecological safety in most of the study metrics. This finding could be attributed to the high number of land use in this sub-watershed, and in sub- watershed 1 it was observed better than other sub-watersheds. In addition, the results showed that the ecological security index for the Bilehdargh Watershed vary from 0.03 to 0.28. Accordingly, the sub-watersheds 3 and 5 were with the highest and lowest ecological index, respectively. With regard to the results of prioritization, the sub- watershed 3 with value of 0.28 was recognized at the first priority, and sub- watershed 5 with value of 0.03 and priority 6, has the least ecological security index.