آسيب شناسي بعد اجتماعي مسكن در برنامه سوم و چهارم توسعه

مسكن مهم‌ترين مظهر تمدن، بهترين نشانگر فرهنگ اجتماعي و يكي از پايه‌هاي اصلي تشكيل‌دهنده اجتماع بشري است. در ايران با توجه به شرايط اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي، مسكن اصلي‌ترين كانون فعاليت مردم است و عدم توجه به نقش مسكن در روابط اجتماعي، بي ترديد دستيابي به رفتارهاي متعالي اجتماعي و ارزش‌هاي والاي انساني را با چالش روبرو خواهد ساخت. از اين رو است كه در برنامه‌ريزي‌هاي مسكن، توجه به ويژگي‌هاي اجتماعي و اقتصادي جامعه هدف موضوعي حياتي محسوب مي‌شود. ليكن در ايران سياست‌گذاري دولت‌ها در دوره معاصر، عدم تعريف درست از مفهوم مسكن به ويژه بعد اجتماعي آن را نشان مي‌دهد كه در نهايت منجر به عدم موفقيت برنامه‌ها و پروژه‌هاي مربوطه در اين زمينه شده است. در پژوهش حاضر به منظور آسيب شناسي اين مقوله بعد اجتماعي مسكن در برنامه هاي سوم وچهارم توسعه، طرح انبوه‌سازي و به عنوان نمونه پروژه‌هاي مسكن مهر مورد تحليل و بررسي قرار گرفت. پيامدهاي اجتماعي در اين پروژه از دو جنبه ويژگي‌هاي ساكنين و همچنين فرآيند ساخت واسكان بررسي و نتايج حاصل نشان داد در بخش اول مسائلي از قبيل نابساماني خانوارها، مهاجر بودن و تفاوت‌هاي فرهنگي ساكنين و بيكاري منجر به توليد فضايي شده است كه نه تنها شرايط رشد و توسعه در آن به محدود است بلكه زمينه براي بروز انواع جرم و ناهنجاري نيز فراهم است كه در نهايت تفكيك طبقات اجتماعي را همراه داشته است. در بخش دوم نيز، بعد مسافت و عدم توجه به بحث اشتغال باعث شكل‌گيري نقش خوابگاهي اين مساكن شده است. از سويي ديگر عدم مشاركت مردم در فرايند طراحي و ساخت و در نتيجه عدم شكل‌گيري حس تعلق در ساكنين منجر به بروز اخلال در مراودات و فعاليت‌هاي اجتماعي شده است. همچنين شكل نگرفتن خدمات و زيرساخت هاي روبنايي وزيربنايي و تسهيلات لازم براي سكونت، عدم وجود فضاهايي به منظور شكل‌گيري و ارتقاء روابط اجتماعي در مجتمع‌ها، اين فضاها را با معضلات اجتماعي خاص خود روبرو كرده است.