مقايسۀ روش‌ها و شاخصه‌هاي تحليل بصري در مطالعۀ پيكره بندي فضايي بر مبناي تراكم ادراك شده

در مطالعات مرتبط با معماري و شهرسازي، طيف گسترده اي از روش هاي كمّي و كيفي، درخصوص مطالعه و فهم روابط بين پيكره بندي فضايي و شيوۀ ادراك مردم از فضا وجود دارند كه روش هاي تحليل بصري از جمله متداول ترين آنها محسوب مي شوند. در بسياري از پژوهش‌ها كه بدنبال فهم و تشريح پيكره‌بندي فضايي و يا جنبه‌هاي كمّي محيط هستند، تنوع و تعدد روش‌ها و شاخصه‌هاي تحليل بصري، موجب سردرگمي و گاها پيچيدگي و دشواري تصميم‌گيري مي‌شود. بدين ترتيب، شناخت دقيق‌تر زمينۀ موضوع، ضروري بنظر مي‌رسد. هرچند ديدگاه‌هاي كمّي به تنهايي جامع نيستند، امّا مي‌توانند ابزار و تكنيك‌هاي تجزيه‌ و تحليل كاربست‌پذيري را ارائه دهند كه قابل‌توسعه و آزمون در تحقيقات تجربي خواهند بود. از سوي ديگر، با مطرح‌شدن توسعۀ پايدار و سياست‌ متراكم‌سازي به عنوان راهكاري مناسب درجهت نيل به آن، مفهوم تراكم ادراك شده به عنوان معياري پيشنهادي، براي دستيابي به شرايط مطلوب در محيط هاي متراكم، مطرح گرديده است. اين پژوهش، با هدف شرح و دسته بندي روش هاي تحليل بصري و مقايسۀ شاخص هاي مرتبط با آنها، بدنبال دستيابي به بهترين معيار در مطالعۀ پيكره بندي فضايي در رابطه با بعد فضايي تراكم ادراك‌شده در محيط هاي مسكوني است. با انتخاب سه محدوده (با تراكم خالص مسكوني مشابه) در شهر مشهد، تنظيم پرسش نامه و بكارگيري نرم افزارهاي متداول در روش هاي تحليل بصري، داده هاي پژوهش جمع آوري شده‌اند. تحليل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نشان داد، شاخصه‌هاي مبتني بر سه‌بعد (بطور مشخص، ميزان فاصلۀ فضاييSOI)، در مقايسه با شاخصه‌هاي روش‌هاي تحليل بصري دوبعدي، در مطالعۀ بعد فضايي تراكم ادراك‌شده، كارآمدتر هستند و همبستگي معناداري با ميزان تراكم ادراك‌شدۀ ساكنان، در مقايسه با شاخصههاي مبتني بر دوبعد (شاخص‌هاي منتج از نمودار تحليل بصري، نظير اتصال و همپيوندي) دارند.