مروري بر پژوهش هاي انجام شده در ايران روي كاربرد گونه هاي مختلف جنس Vicia جهت مديريت علف هرز؛ دستاوردها، چالش ها و افق هاي پيش رو

A review of research in Iran on the usage of Vicia spp for weed management; achievements, challenges and advanced horizons.

يكي از مهم ترين چالش هاي كشاورزي افزايش توليد با حداقل اثر بد روي محيط زيست است. مطالعات متعدد اثبات كردهاند كه استفاده از گونه هاي مختلف خانواده بقولات مانند ماشك بعنوان گياه پوششي، مالچ غيز زنده، گياه تناوبي و ماده دگرآسيب ضمن كاهش جمعيت علف هاي هرز و افزايش توليد در سامانه هاي كشاورزي اثر منفي روي محيط زيست ندارند. جنس Vicia يكي از جنس هاي مهم طايفه ي Fabeae يا Vicieae از خانواده ي Fabaceae شامل 34 گونه در فلور ايران مي باشد. گونه هاي زراعي و علف هرزي ماشك در ايران وجود دارد. با وجودي كه گونه هاي هرز آن از جمله علف هاي هرز ممنوعه مزارع نخود و غلات محسوب مي شود اما در ايران ماشك زراعي بـه اشكال مختلـف ازجمله تعليف دام ها، علوفه خشك، سيلو و همچنين به عنوان كود سبز استفاده مي‌گردند. يكي از جنبه هاي پر كاربرد اين گونه هاي مختلف جنس در ايران استفاده به عنوان گياه علوفه اي است. كشت و كار اين جنس در مناطق مختلف ايران توسعه يافته و به عنوان يگ گياه تناوبي در كنار غلات و ساير محصولات كشاورزي بويژه در ديمزارها كشت مي-شود. بدليل تثبيت نيترژون و توليد شاخ و برگ فراوان يكي از عوامل حاصلخيزي خاك ها محسوب مي شود و به اين دلايل سبب افزايش محصول زراعي مي شود. يكي از جنبه هاي مهمي كه پژوهشگران در مورد اهميت كشت اين گياه تاكيد دارند بحث كنترل علف هاي هرز است و در پژوهش هاي متعددي نشان داده اند كه مالچ زنده و غير زنده اين گياه و نيز عصاره آن سبب كنترل علف هاي هرز مي شود. با اين وجود مهم ترين نكته اي كه وجود دارد اين است كه اثراتي كه گياهاني زراعي اين جنس روي مديريت علف هاي هرز دارند موقتي است و تقريبا هيچ گزارش معتبري مبني بر تاثير ماندگار اين گياه در يك بازه زماني نسبتا طولاني مدت كه لازمه سركوب علف هاي هرز در دوره بحراني رقابت علف هاي هرز با محصول زراعي است وجود ندارد. علاوه بر اين به دليل افزايش حاصلخيزي خاك در برخي مواقع افزايش تراكم و تنوع علف هاي هرز در پي گنجاندن ماشك زراعي در تناوب زراعي مشاهده شده است. يكي از راهكارهاي پيشنهادي استفاده از بقاياي گونه هاي هرز مختلف جنس ماشك به عنوان يك ماده دگرآسيب است چرا كه در منابع متعدد علمي به اثابت رسيده است كه اصولا گونه هاي هرز داراي مواد دگرآسيب بيشترو پايدارتري در محيط هستند.