بررسي سطوح مختلف عملكرد تزئينات در معماري ايران (دوره اسلامي)

تجارب تزئيني يكي از اجزاي لاينفك هنر و معماري سنتي ايران در دوره اسلامي است كه ساختار بديع آن، تحسين بسياري از صاحب نظران اين حوزه را برانگيخته است. جايگاه اين عناصر اما با آغاز فرايند مدرنيزاسيون و صنعتي شدن در ايران كه به دنبال تقويت ارتباط با غرب به وقوع پيوست، در روندي تدرجي رو به ضعف نهاد و تا جايي پيش رفت كه سهم الگوهاي تزئيني را در تجارب معماري معاصر به اندازه اي بسيار ناچيز تقليل داد. جرياني كه رواج معماري مدرن در ايران و طرح انتقادات آن نسبت به تزئينات به عنوان عناصري فاقد كاركرد با زباني منسوخ و غير قابل فهم براي انسان مدرن، سهمي بسزا در به ثمر نشستن آن ايفا نمود. در همين راستا پژوهش حاضر با تكيه بر روش توصيفي -تحليلي، سطوح مختلف عملكرد تزئينات در معماري ايراني – اسلامي را مورد واكاوي قرار داده است، تا اعتبار و ضرورت تداوم كاربرد تزئينات در تجارب معماري معاصر را اثبات نمايد. بر اساس نتايج به دست آمده، نقش تزئينات در آثار معماري سنتي ايران را مي توان در سه سطح خلق زيبايي (و لذت)، انتقال معنا و كاركرد ابزاري طبقه بندي نمود كه از آن ميان خلق لذت، عملكرد ضروري، حتمي و مشترك تمامي گونه هاي تزئيني محسوب مي شود. قابليتي جهان شمول و فرا زمان در راستاي اقناع ميل به زيبايي ، حس نظم و نيز اشتياق انسان نسبت به الگوهاي فراكتالي و طبيعي – كه فارغ از تحقق و يا عدم تحقق عملكرد سمبليك و كاركرد ابزاري - حضور چنين الگوهايي را همچنان معتبر، معنادار و ضروري مي نمايد.