پوشش زنانِ تهرانِ عصر ناصري به روايت سفرنامه‌نويسان اروپايي

در سير تاريخي پوشش و حجابِ زنانِ ايراني، عصر ناصري (1313-1264ه.ق./ 1895-1847م.) را مي توان يكي از نقاط عطف و تأثيرگذار برشمرد. اين پژوهش با تكيه بر روش توصيفي ـ تحليلي در پي پاسخ به اين پرسش مي باشد كه روابط گسترده با غرب در اين دوره، چه تأثيراتي بر پوشش زنان ايراني مبتني بر روايات سفرنامه نويسانِ اروپايي ـ كه در ايران اقامت و يا صرفاً به بازديد پايتخت پرداخته اند ـ داشته است؟ يافته ها حاكي از آن است كه با توجه به پيشينه روابط ايران با اروپا و تأثيرپذيري نسبي در وجوه فرهنگي، در اين زمان به واسطه سفرهاي سه گانه ناصرالدين شاه (1290ه.ق./ 1872م. ـ 1295ه.ق./ 1878م. ـ 1306ه.ق./ 1888م.) و نيز درباريان و گاه اقشار ميانه به اروپا، تأثيرات گسترده اي در نوع پوشش زنان ايراني، به ويژه در تهران، به وجود آمد، چنانكه اين موضوع مورد توجه سفرنامه نويسان اروپايي قرار گرفته و در يادداشت هاي آنان بازتاب يافته است. از جمله اين تغييرات مي توان به لباس هاي بدن‌نما و كوتاه به تقليد از غرب همچون شلوارهاي چسبان و نازك و دامن هايي كوتاه كه روي آن را مي‌پوشاند، شليته هاى كوتاه و روسرى‌هاى سفيد ساده و ساير موارد اشاره كرد كه تا حد بسيار زيادي متأثر از سلايق ناصرالدين‌شاه بود. بر اين اساس، اين‌گونه از پوشش نخست در حرمسرا و سپس در ميانِ زنانِ اقشارِ داراي مناصب تهران مورد استفاده قرار گرفت، اما چنين به نظر مي رسد كه به دليل غلبۀ باورهاي مذهبي در ميان بخش گسترده اي از اقشار جامعه عصر ناصري، با استقبال چنداني روبرو نگرديد. اما اين جريان به احتمال فراوان مقدمه اي براي نفوذ بيش از پيشِ پوشش به سبك اروپايي در ميان زنانِ ايراني محسوب مي گرديد.