سازه حجاب و واسازي آن در سينماي ايران: مطالعه موردي فيلم سينمايي طبقه حساس

حجاب سازه اي نشانه‌شناختي است، بدين معني كه حجاب تنها ابژه پوشيدني نيست، بلكه در همان حال، پديده اي گفتماني است و ابعادي نمادين دارد. حجاب از دال هاي محوري گفتمان اسلام شيعي انقلابي تلقي مي‌شود و قادر است حول محور خود گفتمان‌سازي و نشانه‌پردازي كند. از منظر نشانه شناسي، حجاب از يك سو زيرمجموعه نظام نشانه اي پوشش است و از ديگر سو، زمينه ترجمه بين نظام هاي نشانه اي گوناگون را فراهم مي‌آورد. به عبارت ديگر، فرض اين مقاله، وقوع ترجمه بين سيستمي در گفتمان حجاب است كه در سطوح مختلف، كار ترجمه / ارتباط را ميان امر ديني / قدسي / معنوي و امر غيرديني / عرفي / مادي انجام مي دهد. در سطح پيام، حجاب محل برخورد ساير زبان ها و رمزگان ها و درنتيجه محل تعاطي معني‌هاي گوناگون است. تمركز مقاله بر همين تعاطي معني ها در سطح گفتماني حجاب است كه خود بخود زمينه بروز تفسيرهاي گوناگون و بالطبع واسازي معني مركزي حجاب را فراهم مي‌آورد. در جريان واسازي، استاتيك نشانه و معني به ديناميك و پويايي تبديل مي‌شود و مثلاً نشانه‌هاي چون زن، چادر، مانتو، مو، بيش از آنكه بازنمود حجاب، باحجابي، بدحجابي، حيا، عفت باشند، در فرايندي از دلالت‌هاي گوناگون قرار مي گيرند. سينما يكي از آوردگاه‌هاي تعاطي معني و واسازي آن است. مسأله اين مقاله اين است كه با فرض ترجمه اي بودن ماهيت حجاب، سازه آن در سينما چگونه دچار واسازي مي شود؟ در پرداختن به اين مسأله فيلم سينمايي طبقه حساس (كمال تبريزي، ۱۳۹۲) مورد مطالعه و تحليل نشانه-شناختي قرار مي گيرد.