جايگاه ترويج فناوري هاي حفاظتي در مديريت پايدار خاك و امنيت غذايي

Extension of Conservation Technologies Role in Sustainable Soil Management and Food Security

در حال حاضر با رشد جمعيت در كشورهاي در حال توسعه و محدوديت زمين، موضوع امنيت غذايي اهميت بيشتري يافته است. در كشور ما نيز در شرايط ك نوني حدود يك پنجم جمعيت كشور دچار ناامني غذايي بوده و دسترسي به غذاي كافي ندارند اين در حالي است كه بخش كشاورزي جايگاه ويژه اي در تامين امنيت غذايي در كشور بازي مي كند با اين حال شرايط اقليمي و وضع كنوني زمين شناسي ايران به عنوان يك كشور در حال توسعه به گ ونه اي است كه آن را به صورت يك كشورمستعد به فرسايش خاك درآورده است به طوري كه ميزان فرسايش خاك بيش از استانداردهاي جهاني است و برخي آمارها نشان مي دهد تلفات خاك دراثرفرسايش دركشورما چندين برابر بيش تر ازميانگين آن دركشورهاي آفريقايي واروپايي است به گونه اي كه فرسايش خاك از نظر كاهش توليد محصول ، عامل تهديد كننده امنيت غذايي است . با توجه به اينكه به عقيده غالب كارشناسان مهمترين علت فرسايش خاك در ايران، عامل انساني است يكي از استلزامات مديريت منابع خاك و در نتيجه دستيابي به امنيت غذايي، توسعه و ترويج فناوري هاي حفاظت خاك است. اما از آنجا كه فناوري هاي حفاظتي ماهيتي كاملا متفاوت با فناوري هاي توليدي يا تجاري دارند همين امر شيوه هاي توسعه و ترويج اين فناوري ها را از هم متمايز مي سازد و نمي توان بر مبناي روش ها و تئوري هاي مدل هاي سنتي ترويج به اشاعه آنها اقدام كر د و اين خود نكته مهمي است چه اينكه در صورت غفلت سرويس هاي ترويج حفاظت از اين وجه تمايز، اهداف مورد نظر در زمينه مديريت خاك و در نهايت بهبود كمي و كيفي توليد و امنيت غذايي تحقق نيافته، انرژي و منابع صرف شده هدر رفته و كمترين ضرر آن ايجاد بي اعتمادي به فعالي ت هاي ترويجي نزد كشاورزان و گروههاي هدف خواهد بود . اين مقاله با هدف تبيين جايگاه ترويج فناوري هاي حفاظتي در مديريت پايدار خاك و امنيت غذايي با بهره گيري از روش تحقيق مبتني بر مطالعات كتابخانه اي و اسنادي، ضمن اشاره به اهميت موضوع امنيت غذايي در جهان امروز و كشور ايران و وابستگي آن به مديريت خاك، ويژگي هاي ترويج فناوري حفاظتي و وجوه تمايز آن از ترويج فناوري هاي تجاري را با توجه به نقش آن در شكل گيري مهارت هاي مربوط به مديريت پايدار منابع خاك مورد اشاره قرار داده است.

Food security has received more attention due to population growth in developing countries and land scarcity. In our country, about the one fifth of population are affected by food insecurity and limited access to enough food. This issue happened while agriculture sector play a crucial role in providing food security in the country. However Iranian agriculture sector's climatic conditions and geology has formed it a country susceptible to soil erosion. The soil erosion is currently higher than the world standards and some statistics shows that soil deterioration as result of soil erosion is even several times more than that of mean figure for African and European countries. Consequently, reduction of crop production is a threatening factor for food security. Majority of specialists believe that most important cause of soil erosion in Iran relates to human factor. It seems that development of soil conservation technology is a key to soil resource management and opportunity to food security is. However, since development and extension of conservation technologies differ thoroughly from that of production and commercial technologies, diffusion of conservation technologies should not be based on traditional models of extension. Negligence of this important point undermines fulfilling soil management goals and improvement in quality and quantity of production leading to wastage of energy and reluctance of farmers and target groups. This paper aims at revealing the extension role in soil conservation, sustainable soil management, and food security achievement using library and archival research methods. The paper focuses on characteristics of extension of soil conservation technologies and highlights its distinction from extension of commercial technologies in respect to its role to mobilize skills towards sustainable soil management process.