بررسي قاعده عسر و حرج در عبادات از ديدگاه مذاهب خمسه

قاعده عسر و حرج از قواعد بسيار مهم، كاربردي و داراي قلمرو بسيار وسيع و گسترده و فراگير در فقه اماميه و عامه است. با توجه به قرآن كريم و منابع فقهي شيعه معلوم مي شود كه قواعد همانند قاعدة عسر و حرج، نفي ضرر و.... در قرآن كريم و سنت ريشه بسيار مستحكم، دارد و از همان سالهاي نخست، مسلمانان، اين دو منبع؛ يعني قرآن كريم و سنت را در اختيار داشته و اين نكته را، كه انجام برخي از تكاليف شرعي براي برخي افراد، مثلا روزه براي افراد مريض و كهن سال كه توان روزه گرفتن را ندارد، سخت و دشوار است، و بواسطه «لا حرج» حكم اوليه برداشته مي شود، از همان صدر اسلام در ارتكاز مسلمانان متشرع و آگاه به موازين شرعي بوده است؛ يعني كساني كه نسبت به دين فهم عميق داشتند، با توجه به فهم شان از دين و سيره؛ مي دانستند كه اگر انجام تكاليفي براي انسان همراه با مشقت و سختي باشد، توسط حكم ديگري (حكم ثانويه) برداشته مي شود. و عارض شدن بر خي حالات براي بعضي افراد؛ همانند حالت اضطرار، عجز و ناتواني نسبت به انجام برخي از تكاليف، سبب تغيير و تبديل، حكم مي گردد. به دليل اهميت فراوان اين قاعده در مباحث فقهي و حقوقي و حل برخي از معضلات اجتماعي بر آن شديم تا بحث در خصوص اين قاعده در عبادات را از ديدگاه مذاهب خمسه مورد بررسي قرار دهيم. رساله فوق شامل 5 فصل بوده كه فصل اول كليات تحقيق ،فصل دوم پيرامون مستندات و مفاد قاعده ي عسر و حرج، در فصل سوم رخصت يا عزيمت بودن قاعده عسر و حرج ، فصل چهارم با عنوان دامنه ي كاربرد عسر و حرج به نقد و تحليل آن پرداخته ، فصل پنجم مجاري قاعده ي عسر و حرج در تكاليف عبادي مورد بررسي قرار مي گيرد.