بررسي وضعيت فعلي ديم كاري و تعيين مناطق مستعد ديم با شاخص هاي اقليمي (بارندگي-درجه حرارت) با استفاده از قابليت هاي GIS و RS در استان خراسان شمالي

استان خراسان شمالي منطقه اي در شمال شرقي ايران است كه از نظر اقليمي، بر اساس ضريب دمارتن جز مناطق نيمه خشك محسوب مي شود. نوسانات فصلي درجه حرارت، نوع و ميزان پراكنش نزولات، تغييرات خصوصيات خاك از ويژگيهاي مناطق خشك و نيمه خشك محسوب مي شوند. اين تحقيق با هدف تعيين وضعيت فعلي ديمكاري و تعيين مناطق مناسب كشت با استفاده از شاخص هاي اقليمي (بارندگي و دما در اين استان انجام گرفته است. بدين منظور با تفسير چشمي تصاوير TM مربوط به سال 2002 و با استفاده از نقشه هاي موضوعي (پوشش گياهي، توپوگرافي، ...) نقشه اوليه وضعيت موجود ديم كاري در سطح استان تهيه گرديد، اين نقشه پس از كنترل صحرائي و انطباق با واقعيت زميني به كمك GPS تصحيح شد. اطلاعاتي نظير وضعيت بارندگي منطقه و هم دمايي استان نيز جمع آوري و مورد تلفيق و ارزيابي قرار گرفتند. پس از تهيه لايه هاي همباران و همدما، اين عوامل بر اساس روش سايز و همكاران، 1991 طبقه بندي شدند. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه بر اساس نقشه وضعيت فعلي ديم كاري، 51290561 هكتار ( 21 / 18 درصد از كل مساحت استان، تحت كشت ديم قرار دارد. انطباق لايه هاي همدمايي و بارندگي با نقشه ديمكاري در محيط GIS نشان داد، درصد اراضي ديمكاري شده تحت شرايط دمايي مناسب و نامناسب به ترتيب معادل 88/3 درصد و 7 / 11 درصد بودند و همچنين 3/ 86 درصد (9 / 2444821 هكتار از مناطق ديم كاري شده با بارندگي بيش از 250 ميليمتر و 13/2 درصد (371793/2 هكتار) با بارندگي كمتر از 250 ميليمتر كشت مي شوند. محدوديت بارندگي نسبت به درجه حرارت در اين استان بارزتر به نظر مي رسد. با توجه به اينكه عمده بارندگي هاي استان مربوط به اواسط آبان تا اواسط خرداد ماه است، بايستي با كنترل عوامل محدود كننده، با اعمال روش هاي حفظ و ذخيره رطوبت خاك، رعايت سيستم هاي تناوب زراعي مناسب و آيش، حداكثر نياز آبي گياهان را تامين و به عملكرد مطلوب دست يافت. از آنجايي كه عمده مناطق ديم كاري استان خراسان شمالي در مناطق مرتفع (بيش از 1000 متر از سطح دريا و با طول دوره رشد محدود واقع هستند، بهتر است با اعمال الگوهاي كشت مناسب از گياهان با طول دوره رشد كوتاه تر (مانند جو، عدس...) بهره جست.