بررسي و مكان يابي عرصه هاي مستعد پخش سيلاب با استفاده از نرم افزار GIS مطالعه موردي حوضه آبريز سملقان خراسان شمالي)

Investigation and Location of Susceptible Regions for Spreading Flood Using GIS (Case Study: Samalghan Cachment in Northern Khorasan)

پراكنش زماني و مكاني نامناسب ريزش هاي جوي، خشكسالي هاي هاي متعدد و سيلاب هاي مخرب از عواملي هستند كه بر روي نوسانات سطح سفره هاي آب زيرزميني تأثير سوء مي گذارند. جمع آوري سيلاب هاي شديد و مخرب از يك سو و انحراف و هدايت حجم بسياري از سيلاب ها به مناطق مستعد پخش سيلاب، مي تواند يكي از راهكارهاي مناسب در راستاي تغذيه سفره هاي آب زيرزميني باشد. در اين تحقيق مناطق مستعد پخش سيلاب در منطقه سملقان خراسان شمالي مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور ابتدا داده هاي 5 پارامتر تاثير گذار شامل شيب، ژئومرفولوژي، زمين شناسي، بافت خاك و كاربري اراضي منطقه مورد مطالعه، در محيط GIS آماده سازي گرديد و با استفاده از روش AHP و مقايسات زوجي، وزن هر معيار در نرم افزار Expert choice محاسبه شد. در نهايت با استفاده از روش AHP و قابليت هاي سيستم GIS، تلفيق لايه هاي اطلاعاتي انجام گرفت و نقشه نهايي مناطق مستعد پخش سيلاب در چهار كلاس خيلي مناسب، نسبتا مناسب، متوسط و نامناسب تهيه مي شود. نتايج حاصل از اين پژوهش حاكي از كارايي قابل قبول روش AHP در تعيين سريع مناطق مناسب براي عمليات پخش سيلاب مي باشد. همچنين مناطق خيلي مناسب و مناسب پخش سيلاب حدود 43 درصد محدوده مطالعاتي را شامل مي شود. در تحقيق حاضر و با مقايسه نقشه نهايي مناطق مستعد پخش سيلاب و نقشه شيب منطقه، مناطق خيلي مناسب در شيب 0 تا 2 درصد ومناطق مناسب در شيب 2 تا 4 درصد قرار گرفته است. همچنين مناطق خيلي مناسب و مناسب در مناطقي قرار گرفته است كه داراي خاك آبرفتي، مراتع كم ارتفاع و نهشته هاي آبرفتي مي باشد.

Poor time and spatial distribution of rainfalls, continuous droughts and the destructive floods are among factors which have adverse effect on the groundwater level fluctuations. Collecting the harmful and destructive floods in one hand and also deviating and directing much of the floods to the susceptible regions for spreading flood can be one of the useful strategies for recharging the underground aquifers. In this research, the susceptible regions for spreading flood in Samalghan (in north Khorasan) were studied. For this purpose, five effective parameters including slope, geomorphology, geology, soil and land use were studied firstly and prepared in GIS and the value of each scale was calculated in Expert choice using AHP and couple comparison. Finally, the integration of informational layers was done using AHP method and GIS and the final map was prepared for the susceptible regions for spreading flood in four very suitable, rather suitable, suitable and unsuitable classes. The results indicate the acceptable efficiency of the AHP method in quick determination of the right regions for spreading flood. Moreover, the very suitable and suitable regions for spreading flood cover 43% of the studied area. In this research, by comparing the final map of the susceptible regions for spreading flood and the map of region slope, the very suitable regions are located in slope of 0-2 % and the suitable regions are located in regions of 2-4% slope. Besides, the very suitable and suitable regions are located in those regions with alluvial soils, low-altitude pastures and alluvial deposits.