تعيين حريم و بستر رودخانه ها و عوارض آبي بر مبناي تعريف متريك مناسب گسترش و مقاومت در فضاي رستري

پيشروي آب رودها، نهرها و كانالها در خشكي به خصوص در شهرهاي حاشيه اين گونه عوارض آبي مي تواند جز بحران هاي مهم تهديد كننده اين شهرها به شمار مي آيد. با وجود اين كه اغلب مناطق كشور ما جز مناطق نسبتا خشك جهان به شمار مي آيند، بارش نسبتا زياد باران در يك دوره حتي كوتاه مدت مي تواند تهديد مهمي براي ساكنان مناطق حاشيه اي اين گونه عوارض آبي به شمار بيايد. از اين رو، تعريف و تعيين دقيق حريم رودخانه ها و عوارض آبي از مسايل مهمي است كه دست اندركاران بحث مديريت منابع آبي معمولا با آن مواجهند. در ايران، شركت سهامي امور آب منطقه اي در استانهاي مختلف مسول تعيين دقيق اين مرزها مي باشد. با اين وجود جهت تعيين اين مرزها مسايل خاصي وجود دارند كه تعيين آنها را نسبتا دشوار مي كنند. تغيير ميزان جريان در بستر زمان، تغيير بستر در طول زمان، گوناگوني مواد تشكيل دهنده بستر رودخانه ها، از جمله مسايلي هستند كه فرايند محاسبه اين مرزها را نسبتا پيچيده مي كنند. در گذشته نه چندان دور، متخصصان با ترسيم يك بافر ساده در اطراف مسير كانال آبي، مناطق ممنوعه را مشخص مي كردند. كاملا واضح است كه اين روش نمي تواند توجيه كاملي براي اعلام مناطق ممنوعه باشد. با گذشت زمان و توسعه نرم افزارهاي مطرح در زمينه هيدرولوژي اين فرايند به روش دقيق تري انجام شد. امروزه انجام اين فرايند با نرم افزارهايي مانند HecRAS با دقت نسبتا بالايي صورت مي گيرد. با اين وجود هنوز مسايلي وجود دارد كه توسعه روشهاي جديد و قدرتمند را الزامي مي نمايد. براي مثال، دقت كم در كليت فرايند استفاده از اين نرم افزارها، منطبق نبودن ساختار اين نرم افزارها با سيستم GIS و در نتيجه ناتواني در بكارگيري داده هاي تهيه شده و ذخيره شده در سيستم GIS، ناتواني در نمايش مناسب خروجي كارتوگرافي، نياز به صرف زمان و هزينه بالا در بكارگيري روشهاي مذكور از جمله مسايلي است كه بايد به حساب بيايند. از اين رو، در اين مقاله سعي شده است ضمن بررسي روشهاي موجود، روشي نوين در تعيين اين مرزها با نگرشي خاص ارايه داده شود. در اين نگرش اهداف اصلي عبارتند از: توسعه روشي با دقت بالا در تعيين پارامترهاي مورد از، امكان بكارگيري فرمت متداول در سيستم هاي GIS امروزي، بالابردن سرعت و كاهش هزينه در انجام فرايندهاي مورد نياز تعيين حريم و بستر، توليد خرجي هاي كارتوگرافي شده مناسب و همچنين آماده جهت بكارگيري در ساير فرايندهاي متداول در هيدرولوژي. بر اين اساس با تكيه بر توابع رستري و مدلهاي مناسب با داده هاي رستري، نوع خاصي از متريك تعريف شده و در قالب يك تابع گسترش مورد استفاده قرار داده شد. در پايان وضعيت خروجيهاي بدست آمده از حيث دقت با ساير خروجيها مقايسه شده است.