فلز گري كهن ( آركئومتالورژي) در ناحيه لرستان : بررسي ساختاري و شيميايي اثار برنزي محوطه باستاني سنگ تراشان خرم اباد متعلق به هزاره اول ق.م

Archaeometallurgy in Luristan Region: Investigation on Chemical and Structural Aspects of Bronze Artifacts from Sangtarashan Archaeological Site of Khorramabad (First Millennium B.C

در اين مقاله تعدادي از ظروف فلزي بدست آمده از محوطه باستاني سنگ تراشان خرم آباد لرستان متعلق به هزاره اول ق.م جهت شناسايي فرايند آلياژ سازي و تكنينك ساخت مورد آزمايش قرار گرفتنه اند. اين آزمايش ها با استفاده از روش هاي آناليز دستگاهي ICP-OES جهت شناسايي تركيب آلياژ و متالوگرافي جهت شناسايي و ريز ساختار و روش ساخت و شكل دهي اين نمونه ها انجام پذيرفته است. نتايج اين بررسي نشان مي دهد كه تركيب اين اسياء در اصل از دو جزء مس و قلع تشكيل شده است و الياژ مورد استفاده برنز كم قلع ، همگن و تك فاز است. ميزان قلع مورد استفاده در تركيب آلياژ تا اندازه اي بوده است ه برنز تا حد امكان بدون خطر شكنندگي جهت شكل دهي و ساخت ظرف مورد عمليات مكانيكي قرار گيرد. جداي از قلع عناصر آلياژي در نمونه هاي مختلف د رحد ككمتر از يك درصد، شامل روي و فسفر در همه نمونه ها و آهن سرب و ارسنيك در برخي نمونه ها هستند . نتايج بررسي هاي متالوگرافي نيز نشان دهنده استفاده از عمليات چكش كاري به همراه تابكاري جهت ساخت اين ظروف است.

In this paper a number of vessels belonging to Sangtarashan ancient site of Khorramabad from first millennium B.C. have investigated for identifying of alloying and manufacturing processes. These investigations carried out with multielement analysis by ICP-OES for determining main and trace consistuents and metallographcal observations for studying microstructural features and manufacturing procedures. Due to the results, it comes that the artefacts are homogenous and single phase low tin bronze (Cu-Sn) alloys. The low-Sn content in the artefacts also allowed to apply mechanical operations on the vessels without brittleness. Apart from tin, other elements in the alloying system are classified as trace and consist of zinc and phosphorus in all samples and lead, arsenic and iron in some of them. The metallographic observations indicated that the mechanical process to shape vessels has composed of a cycle of cold working and annealing.