تحولات معماري محراب‌ها در حاشيه شهرهاي جاده ابريشم در دوره ايلخاني مطالعه موردي: بررسي محراب گچي مسجد جامع اَبَركوه

محراب‌هاي مساجد جامع در دوره ايلخاني را مي‌توان يكي از باشكوه‌ترين جلوه‌هاي تحولات در معماري دانست كه اغلب در مساجد جامع شهرهاي حاشيه جاده ابريشم و راه‌هاي فرعي آن از بسطام در شمال ايران تا اروميه در غرب و ابركوه در فلات مركزي ايران ساخته شده‌اند. اين محراب‌هاي گچي از تنوع در فرم‌ها و ابعاد ساخت برخوردار هستند و سطح محراب‌ها با آرايه‌هاي تزئيني و كتيبه‌ها پوشانده شده است. پژوهش حاضر به بررسي محراب گچيِ مسجد جامع ابركوه مي‌پردازد. ابركوه (ابرقو) در اين دوره در مسير راه تجاري يزد به شيراز و شيراز به كرمان واقع بود. محرابِ الجايتو (حك. 703-716 ق) در مسجد جامع ابركوه نشان از تأثيرپذيري معماران از سبك رايج در ساخت محراب‌هاي دوره ايلخاني در حاشيه شهرهاي جاده ابريشم دارد. بنابراين پژوهش حاضر با روش ميداني و كتابخانه‌اي و به شيوه تحليلي- وصفي نقوش تزئيني و كتيبه‌هاي محراب مسجد جامع ابركوه را بررسي كرده و از اين طريق مشخص مي‌شود كه اين محراب نيز مانند ديگر محراب‌هاي گچي دوره ايلخاني، مرتفع و داراي گچ بري‌هاي متنوع است. همچنين نقوش اسليمي و هندسي در آن برجسته مي‌نمايد، كتيبه‌ها نيز آياتي از سوره‌هاي «بقره»، «انسان»، «فصلت» و «هود» با مضاميني مانند «توحيد»، «خداشناسي» و «توجه مؤمنان به دنياي بعد از مرگ» را در خود جاي داده‌اند.