بررسي تاريخي دو سيماي متفاوت از زيست شهري در الوس جغتاي در سده هاي 7 و 8 هجري قمري

اقليم الوس جغتاي؛ منطقه اي كه اداره آن در اختيار جغتاي (م: 638 ق) دومين پسر چنگيز (م: 624 ق) قرار گرفته بود، امكان ادامة زندگي كوچروي مغولان را فراهم مي نمود اما حدود اين منطقه از طرف غرب به ماوراءالنهر مي رسيد كه شهرهاي متمدن مسلمانان را در خود جاي داده بود، پس قلمرويي ناهمگون بود. ناهمگونيِ الوس جغتاي در نهايت به جدايي سياسي در سدة هشتم ق انجاميد. گرچه قسمت شرقي الوس بيشتر در اختيار كوچروان بود، شهرهايي نيز در اين منطقه وجود داشت. يكي از دلايل استمرار زندگي شهري در اين منطقه، عبور جاده ابريشم بود، جاده اي كه چين را به غرب آسيا متصل مي كرد و از هر دو قسمت شرقي و غربي الوس جغتاي نيز عبور مي نمود. آلماليغ و سمرقند دو شهر مهم در الوس جغتاي بر سر راه ابريشم واقع شده بود. بازنماييِ تقابل هاي زيست شهري در الوس جغتاي با تمركز بر شهرهاي آلماليغ و سمرقند هدف اصلي اين نوشتار است. اين هدف به روش توصيفي- تحليلي و به شيوه كتابخانه اي دنبال مي شود و درصدد تبيين نسبت ميان تقابل اين دو نحوه زيست شهري با وضعيت جادة ابريشم است. چنين به نظر مي رسد كه شرايط جغرافيايي عامل مؤثر اوليه در شكل دهي به شيوة زندگي متفاوت در دو بخش شرقي- غربي در الوس جغتاي بود. تفاوت هاي فرهنگي- مذهبي، تقابل بخش شرقي- غربي را تشديد نمود و منازعات سياسي روند افتراق را سرعت بخشيد اما اين مسائل تمام آن چيزي نبود كه بر زيست شهري در اين دو منطقه اثرگذاشت.