پرورش آرتميا در استخرهاي خاكي

آرتميا محصول استراتژيك صنعت آبزي پروري است و تكثير و پرورش ميگو، ماهيان دريايي، ماهيان خاوياري و ماهيان زينتي بطور 100% به اين موجود با ارزش بستگي دارد. آرتميا در واقع غذاي مراحل اوليه در تغذيه نوزادان ميگو، ماهيان دريايي، خاوياري و زينتي است و هيچ جايگزيني ندارد. در چند سال گذشته كه توليد آرتميا در درياچه اروميه متوقف شده است كل نياز صنعت آبزي پروري كشور به اين محصول استراتژيك بجز حدود دو تن، از ساير كشور (عمدتا آمريكا و چين) تامين شده است. زيستگاههاي طبيعي آرتميا كه منابع طبيعي تامين اين محصول با ارزش بشمار مي روند در كل دنيا پراكنده است. در حال حاضر آمريكا، چين، روسيه، قزاقستان و ازبكستان بزرگترين توليد كننده هاي طبيعي از زيستگاههاي طبيعي هستند. ميزان توليد در درياچه اروميه به تنهايي معادل اكثر زيستگاههاي طبيعي آرتميا در دنيا بود كه متاسفانه به علت ضعف مديريتي در حال نابودي كامل است. آرتميا در چندين زيستگاه ديگر در استان هاي مختلف كشور نيز زندگي مي كرد كه تقريبا همه آن درياچه ها خشك شده اند. چندين كشور دنيا اقدام به توليد آرتميا بصورت پرورشي نموده اند كه ويتنام بيشترين آرتمياي پرورشي را توليد ميكند بطوريكه كيفيت آن از اكثر آرتيماهاي طبيعي بهتر است. پرورش ميگو، ماهيان دريايي و ماهيان خاوياري در دو دهه گذشته رشد قابل توجه اي داشته و توانسته است در تغذيه انسان از جايگاه ارزشمندي برخوردار شود. تجربه جهاني ثابت نموده كه توسعه فعاليتهاي تكثير و پرورش ميگو و بسياري از ماهيان با ارزش اقتصادي بطور اجتناب ناپذيري به آرتميا وابسته است. نتايج تحقيقات نشان داده است كه استفاده از توده زنده آرتميا براي تغذيه ميگو در مراحل مختلف رشد از يك طرف باعث كاهش هزينه ها و از طرف ديگر باعث افزايش توليد به ميزان حداقل دو برابر مي شود. با توجه به عدم توليد آرتميا در منابع آبهاي شور كشور در سالهاي گذشته و بالا رفتن قيمت جهاني سيست آرتميا، باعث شده مراكز تكثير و پرورش ميگو، ماهيان خاوياري، ماهيان دريايي، و ماهيان زينتي كشور بخاطر تهيه سيست با مشكل بسيار جدي مواجه شوند و ضرورت توليد آن چه از طريق احياي زيستگاههاي طبيعي و چه از طريق پرورش آن بصورت مصنوعي از اهميت ويژه برخوردار شده است. از طرف ديگر توليد آرتميا يكي از پر درآمدترين فعاليتهاي توليدي است كه مي تواند براي سرمايه گذاران كلان سالانه به اندازه نيمي از سرمايه اوليه درآمد خالص ايجاد كند. از آنجاييكه صدها هزار هكتار زمين غير زراعي در استانهاي جنوبي كشور در حاشيه خليج فارس و درياي عمان وجود دارد از اين توان بالقوه مي توان براي پرورش آرتميا با هدف توليد سيست و توده زنده آن براي مراكز تكثير و پرورش آبزيان اقتصادي كشور و صادرات استفاده نمود. دانش فني و توانايي لازم براي استفاده بهينه از اين پتانسيل در كشور وجود دارد لذا مي توان با نگرشي نو و با بكارگيري روشها و تكنولوژيهاي نوين و با همكاري علمي متخصصين برجسته جهاني تحولي عظيم در اين صنعت ايجاد نمود. تحولي كه مي تواند باعث ايجاد اشتغال براي صدها الي هزاران نفر شود، وضعيت اقتصادي استانهاي جنوبي كشور را متحول نمايد و علاوه بر تامين كليه نيازهاي داخلي براي توسعه اين صنعت، ميليونها دلار درآمد ارزي نيز بهمراه داشته باشد. پرورش آرتميا به روشهاي مختلف بصورت گسترده، فوق متراكم، متراكم و نيمه متراكم در مخازن كوچك تا درياچه هاي مصنوعي و طبيعي فاقد آرتميا انجام مي گيرد مثلا با پرورش آرتميا مي توان در يك واحد 100 هكتاري سالانه مي توان حدود 40 تن توده زنده آرتميا و 10 تن سيست خشك مرغوب آن به ارزش بيش از 50 ميليارد ريال توليد نمود. بديهي است ترويج اين روش در ابعادي وسيع مي تواند سالانه دهها ميليون دلار درآمد ارزي براي كشور ايجاد كند. از نظر بكارگيري نيروهاي تخصصي و كارگر نيز هر مزرعه 100هكتاري آرتميا براي 20 الي 50 نفر اشتغال مستقيم ايجاد خواهد كرد. توليد آرتميا از طرف ديگر مي تواند باعث رونق گرفتن ساير بخشهاي آبزي پروري خصوصا تكثير و پرورش ميگو، ماهيان دريايي، ماهيان خاوياري و ماهيان زينتي شود. و به اين ترتيب صنعت آبزي پروري مي تواند به يكي از پردرآمدترين صنايع توليدي در جنوب كشور تبديل شود. در ايران سالانه حدود 20 تن سيست آرتميا توسط مراكز تكثير و پرورش ماهيان خاوياري، ميگو، ماهيان دريايي و ماهيان زينتي استفاده مي شود و طبق برنامه توسعه شيلات ايران در سالهاي آتي سالانه به حدود 50 تن سيست آرتميا نياز خواهد بود. البته پتانسيلهاي آبزي پروري در ايران بسيار وسيعتر بوده و مي توان با برنامه ريزي صحيح ظرفيت توليد را دهها برابر افزايش داد كه اين كار نياز كشور را به آرتميا تا چندين برابر افزايش خواهد داد. طبق گزارشات موجود در حال حاضر سالانه بيش از 4000 تن سيست و دهها هزار تن بيومس آرتميا در مركز تكثير و پرورش آبزيان در سراسر دنيا استفاده مي شود. جهاني شدن تجارت سيست آرتميا و افزايش تقاضا و قيمت آن در بازارهاي جهاني بدليل گسترش پرورش آبزيان به گونه‌اي است كه هم اكنون عرضة سيست آرتميا بسته به مرغوبيت آن از نظر ارزش غذايي، سايز سيست و ميزان تخم گشايي آنها از قرار كيلويي 100 الي 300 دلار بفروش مي‌رسد. تجارت سيست و تودة زندة آرتميا در جهان سالانه به دهها ميليون دلار بالغ مي شود. در بازار داخلي به علت كاهش نرخ برابري ريال در برابر دلار قيمت سيست آرتميا بين 600000 الي يك ميليون تومان و بيومس زنده و منجمد آن بين 25 الي 100 هزار تومان براي هر كيلو خريد و فروش مي شود. روش صحيح عمل آوري و فراوري، اندازه سيست، قابليت تخم گشايي، بازدهي تخم گشايي، نرخ و هماهنگي تخم گشايي، ارزش غذايي ناپلي خصوصا از نظر اسيدهاي چرب، عاري بودن از آلودگيهاي باكتريايي، قارچي و محيطي، نوع بسته بندي و ... است. بنابراين عمل آوري صحيح با در نظر گرفتن استانداردهاي بين المللي مي تواند در قيمت آرتمياي توليد شده تاثير بسزايي بگذارد. بنابراين اقدام عاجل براي توليد آن بصورت پرورشي در استخرها و درياچه هاي مصنوعي از جمله نيازهاي عاجل صنعت آبزي پروري كشور محسوب مي شود.