پول دروني و پول بيروني و اثرات آن بر شكاف توليد در اقتصاد ايران

نقش ويژۀ و اهميت فوق‌العاده‌ي پول در اقتصاد، يك مسئله حياتي براي سياست‌گذاران است. چرا كه تغيير در مقدار پول تاثير قابل توجهي بر شاخص‌هاي عمده‌ي اقتصاد كلان از جمله تورم، بيكاري، نرخ‌ ارز و رشد اقتصادي دارد. با توجه به اين كه بيشتر پول موجود در اقتصاد توسط بانك هاي تجاري ايجاد مي شود (پول دروني)، بر اين اساس محل تولد و مرگ بخش اعظم پول موجود در اقتصاد، خود بانك هاي تجاري هستند از طرفي بانك مركزي در نظام پولي فعلي سهمي بسيار اندك در پول خلق شده در جامعه دارد (پول بيروني). واقعيت عيني و تجربي در كشور حكايت از آن دارد كه افزايش در سهم خلق و تخصيص پول بيروني توسط بانك مركزي در مقايسه با بانك هاي تجاري عايدي بيشتري براي اقتصاد كشور در بر دارد. هدف از اين مقاله بررسي پول دروني و پول بيروني و اثرات آن بر شكاف توليد براي كشور ايران در بازه زماني 1353-1395 با استفاده از فيلتر (HP) هودريك - پروسكات، روش حداقل مربعات معمولي كاملا اصلاح شده FMOLS و حداقل مربعات معمولي پويا DOLS است. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه پول دروني (پولي كه توسط بانك هاي تجاري خلق مي شود) تاثير منفي بر شكاف توليد دارد اين در حالي است كه پول بيروني (پولي كه توسط بانك مركزي خلق مي شود) تاثير مثبت در شكاف توليد دارد. نتايج برآورد FMOLS نيز مويد نتايج DOLS است تنها تفاوت ما بين نتايج ناشي از شدت اثرگذاري متغيرهاي توضيحي در متغير وابسته بوده است. با توجه به نقش ويژه و اهميت فوق العاده ي پول در اقتصاد و همچنين با توجه به نتايج به دست آمده از تحقيق به سياست گذاران پولي و اقتصاد دانان توصيه مي گردد، از طريق افزايش پول بيروني (پايه پولي) و كاهش پول دروني (پول رايج) نقدينگي را مديريت كنند و همچنين نقدينگي را كه بخش اعظم آن را پول دروني تشكيل داده است را به سمت توليد و فعاليت هاي مولد سوق دهند.