بررسي ايجاد همگرايي اقتصادي ميان كشورهاي ايران، افغانستان، هند و آسياي ميانه (با تاكيد بر نقش منطقه آزاد چابهار)

در قرن بيست و يكم، فروپاشي مرزهاي فيزيكي، گسترش جهاني‌سازي و افزايش وابستگي اقتصادي و تجاري منافع كشورهاي جهان را بيشتر از پيش به هم وابسته كرده و كشورهاي جهان براي دستيابي به بازارهاي جهاني، تلاش دارند با ايجاد بلوك‌هاي اقتصادي و تجاري موانع را از سر راه تجارت بردارند. ايجاد بلوك‌هاي تجاري يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اقتصاد مدرن را تشكيل مي‌دهد كه زمينه را براي توسعه اقتصادي بيشتر، ثبات و امنيت فراهم مي‌سازد. جهاني‌سازي حركتي پوياست كه همه جنبه‌هاي اقتصادي را در برگرفته يا در حال تأثيرگذاري بر آن‌هاست. مسئله جهاني‌شدن به فرايندي اشاره دارد كه طي آن مرزها به‌مرور ناپديد مي‌شوند و هم‌زمان مبادلات بين‌المللي افزايش مي‌يابد. براي كشورهاي درحال‌توسعه كه آمادگي ورود به عرصه جهاني و تجارت آزاد را در كوتاه‌مدت ندارند، همگرايي اقتصادي و تشكيل بلوك‌هاي تجاري منطقه‌اي مي‌تواند مؤثرترين راه براي باز شدن اقتصاد و ادغام آن‌ها در اقتصاد جهاني باشد. در اين پژوهش تلاش بر اين است تا اثر تشكيل يك ترتيب تجاري منطقه‌اي احتمالي در بين كشورهاي ايران، افغانستان, هند, تركمنستان, ازبكستان و تاجيكستان بر ميزان تجارت اين كشورها با يكديگر مشخص شود. به اين منظور از مدل جاذبه تجاري، تأثير اين ترتيب تجاري بر ميزان تجارت كشورهاي عضو، طي دوره 2010 تا 2015 مورد بررسي قرارگرفته است. نتايج حاصل از تخمين بيانگر اين است كه اين ترتيب تجاري احتمالي اثر مثبتي را بر ميزان مبادلات تجاري كشورهاي داخل منطقه با يكديگر دارد. از طرف ديگر در رابطه با اثر آن بر ميزان مبادلات تجاري با كشورهاي خارج از منطقه, نتايج نشان‌دهنده اثر منفي آن بر ميزان واردات از كشورهاي خارج منطقه مي‌باشد. هم‌چنين استفاده از بندر چابهار توسط كشورهاي مذكور به دليل كاهش مسافت بين آنان باعث افزايش حجم تجاري مي‌گردد.