مباني حقوق شهروندي در سيره حكومت ­داري امام علي عليه السلام

امروزه حقوق شهروندي يكي از مسائل مهم جوامع علمي بالخصوص در ميان حقوقدانان و پژوهشگران محسوب مي­گردد؛ زيرا نهادينه شدن يك جامعه بر مباني فكري دمكراسي، مستلزم توجه به مباني اين نوع حقوق در حكومت مي­باشد. كشور ايران نيز به عنوان يك كشور اسلامي، بايد مباني حقوق شهروندي از ديدگاه اسلام (قرآن كريم- نهج البلاغه) تدوين كند؛ تا با ايجاد يك الگوي صحيح و متناسب با زمان، حكومت علوي را در سراسر جهان براي تمام عدالت پيشگان معرفي نمايد. سؤالي كه مطرح مي‌شود؛ اين است كه، «مباني حقوق شهروندي» در سيره حكومتي امام علي(ع) چگونه بوده است؟ اين نوشتار كتابخانه‌اي، البته تحت الشعاع توصيف و تحليل، با بررسي مباني حقوق شهروندي در نهج البلاغه از دو بُعد علمي و كاربردي بر اين واقعيت دلالت دارد؛ كه: برخلاف حقوق شهروندي در نظام­هاي دموكراتيك جهان كه مبتني بر حق محوري و تكليف محوري هستند؛ حقوق شهروندي در حكومت امير مؤمنان (ع) با دو منبع معتبر اسلام؛ قرآن كريم و سنت پيامبر اكرم (ص) ارتباط مستقيمي دارد. لازم بذكر است؛ كه امام (ع) مشروعيت حكومت را الهي مي‌­داند؛ كه با اقبال مردم در يك جامعه محقق مي‌شود. دين و سياست نيز در كلام علي (ع) رابطه‌اي تنگاتنگ و ناگسستني با هم دارند. امام (ع) رابطه‌ي فرمانروايان و شهروندان، را چون حق و تكليف، دوسويه و متقابل مي­داند. مردم در حكومت اسلامي داراي مسئوليتي سنگين در قبال اجتماع و نظام اجتماعي، از جهت مشاركت فعال در عرصه‌هاي اجتماع و تعيين نوع حاكميت دارند و در مقابل، حكامان اسلامي بايد براي رشد و تعالي انسانيت در جامعه چهار زمينه را ايجاد نمايند: 1- اجراي عدالت در تمام سطوح كشور. 2- تأمين امنيت در همه عرصه­ها (اجتماعي- فرهنگي- اقتصادي). 3-تأمين رفاه همه شهروندان بدون لحاظ كردن نوع گرايش­هاي ديني و فكري. 4-ايجاد زمينه مناسب حقوق اجتماعي در جامعه براي رشد و تعالي انسان‌ها.