زمينه‌ها و عوامل شكل‌گيري اخلاق‌مبتني بر ميانه‌روي در سخنان امير‌مؤمنان عليه‌السلام

دين اسلام يك مكتب معتدل بوده، آفرينش متعادل و متوازن انسان، نيز اخلاق‌مبتني بر ميانه‌روي در قرآن مورد توجه قرار گرفته‌است. حضرت علي عليه‌السلام در سخنان خود بارها با طرح اين مساله در صدد برآمده تا اهميت آن را بيان نمايد. اميرمؤمنان عليه‌السلام ، انسان را از نظر خِلقت، متعادل و معتدل معرفي نموده‌اند. خِلقت و آفرينش موزون خود مي‌تواند دليلي باشد مبني بر اينكه آدمي همّت نمايد تا اخلاقش را نيز متعادل نمايد. گرچه چگونگي صورت‌گري آدمي در اختيار خودش نمي‌باشد، ليكن سيرت وي و خُلق و خوي‌اش تحت ارادۀ وي است. در اين مقاله پس از استخراج غالب بيانات حضرت، توصيف دقيق و داهيانۀ امير مؤمنان از زمينه‌ها و عوامل شكل‌گيري اخلاق‌مبتني بر ميانه‌روي مورد بررسي قرار گرفته‌است. در فرمايشات امام علي عليه‌السلام،وراثت، اقليم، ارادۀ مبتني برتقوا، خانواده، معلّم و حكومت از مهمترين زمينه‌ها و عوامل شكل‌گيري اخلاق مبتني بر ميانه‌روي مورد اشاره قرار‌گرفته‌است . اين عوامل و زمينه‌ها هيچ كدام علّت تامّۀ شكل‌گيري اخلاق در انسان محسوب نمي‌‌گردند، ليكن صاحب‌نظران تعليم و تربيت و برنامه‌ريزان، در راستاي تعالي اخلاق جامعه مي‌توانند به تمامي اين زمينه‌ها توجّه نموده و از نگاه تك‌بعدي اجتناب نمايند.