نگاهي به ابعاد معنويت علوي با تاكيد بر حكمت 31 نهج البلاغه

پرداختن به مسأله‏ي معنويت و ابعاد متعدد آن نيازمند نگاهي عميق به تعاريف، زمينه‏ها و آثار آن در زندگي فردي و اجتماعي افراد است. «ايمان به هر چيز عبارت است از علم به آن با التزام عملى به آن، پس صرف علم و يقين به وجود چيزى بدون التزام عملى، ايمان به آن چيز نيست»(طباطبايي، 1374،ج 18،ص 341). در رابطه با پيشينه‏ي مسأله‏ي ايمان اين‏گونه آمده است كه:« در ميان مسلمانان مسئله ايمان ابتدا در كلام وحي مورد توجه قرار گرفت. سپس ابعاد و اضلاع آن توسط پيامبر mو معصومانb تبين و تقرير شد. اين تقرير بالاخص در كلام حضرت امير g و بعدها در تقريرات امام باقرg و امام صادقg به دليل مباحث كلامي نمود بيشتري يافت. چنان كه استعمال اصطلاح ايمان در متون مهم روايي شيعه به بيش از حدود شش هزار روايت بالغ مي‏شود. در ميان متكلمان مسلمان نيز مفهوم ايمان از همان سده‏هاي اول مورد توجه جدي قرار گرفت. معناي ايمان، متعلقات ايمان، مشكك بودن ايمان، ايمان و كفر، ايمان و رابطه آن با عمل و محور‏هاي بسيار ديگري از دغدغه‏هاي متكلمان فرق مختلف مسلمان بوده‏است»( فيروزي، 1389، ص 14- 15). ارتباط ايمان و اخلاق حقيقتي انكار‏ناپذير است. «اولين اثر ايمان اين است كه پشتوانه اخلاق است. يعني اخلاق كه خود يك‏ سرمايه بزرگ زندگي است بدون ايمان اساس و پايه درستي ندارد. زيرا بناي‏ همه اصول اخلاقي و منطق همه آن‏ها بلكه سر سلسله همه معنويات، ايمان‏ مذهبي يعني ايمان و اعتقاد به خداست. كرامت، شرافت، تقوا، عفت، امانت، راستي، درستكاري، فداكاري، احسان، صلح و سلم بودن با خلق خدا، طرفداري از عدالت، از حقوق بشر، و بالاخره همه اموري كه فضيلت بشري ناميده مي‏شود و همه افراد و ملت‏ها آنها را تقديس مي‏كنند و آن‏هايي هم كه ندارند تظاهر به داشتن‏ آن‏ها مي‏كنند مبتني بر اصل ايمان است»(مطهري، 1370، 221-222). در زمينه‏ي موضوع مورد پژوهش تحقيقي صورت نگرفته است. مهم‏ترين پرسشي كه در اين پژوهش در صدد پاسخ‏گويي به آن هستيم اين است كه مهم‏ترين ابعاد معنويت علوي در حكمت 31 و اشعار ناصيف اليازجي چگونه و با چه ادبياتي نمود يافته است.