«نظريۀ ترجمه» در آثارِ بيژن الهي

رويكرد بيژن الهي، محقق، مترجم و شاعر، در ترجمه‌هايش كه حجم بيشتر آثار او را شامل مي‌شوند به دليل گرايش به نظمي منطقي و ساختارمندي در ترجمه‌هايش، مبتني بر نوعي «نظريه ترجمه» است. او از اصطلاحات «تعبيه» (adaption) و «گردانه» (variation) در كنار «ترجمه» استفاده مي‌كند و با به كارگيري اصطلاحاتي چون «هم‌رازي» و «آزادروي»، «گفتار صنيعي شخصي» و «گفتار صنيعي نوعي» و... سعي در توضيح شيوۀ به كار گرفتۀ خود دارد. او معتقد است كه با توجه به ماهيت متن مقدر مي‌شود كه ترجمه بايد «مقيد» باشد يا «مختار»؛ يا به تعبير ديگر «ناقل» باشد يا «عامل» و درباره گسترۀ اختيار هر كدام توضيحاتي مي‌دهد. در اين پژوهش تلاش شده انديشه‌هاي پراكنده در آثار اين متفكر در چهارچوبي منطقي ارائه و همراه با نمونه‌هاي موردي ترجمه‌ها كاربردي بودن آن، بررسي گردد. هدف در اينجا بررسي امكانِ كاربردي بودنِ وجودِ نظريه در ترجمه است كه در نهايت منجر به برخورد اصولي‌تر با آن خواهد شد كه با بررسي موردي آثار بيژن الهي انجام گرفته است. به همين منظور در نوشته حاضر نخست آراي بيژن الهي درباره انواع ترجمه و سپس اصطلاحات ويژه انديشه او دربارۀ زبانِ ترجمه به همراه نمونه‌هايي از ترجمه‌هايش بررسي شده است.