تحليل گفتمان داستان بهرام و گل اندام بر مبناي الگوي ريخت شناسانه پراپ

يكي از روش‌هايي كه در تحليل قصه‌ها و متون داستاني عرصة ادبيات جهان و همچنين ادبيات فارسي كاربرد فراوان داشته و دستماية پژوهش‌هاي تحليل‌گران بسياري قرار گرفته است؛ ريخت‌شناسي ساختارگرايانة متون است. ولاديمير پراپ به عنوان يكي از محققان مردم‌شناس و فرماليست در اوايل قرن بيستم و با پايه‌گذاري روايت‌شناسي نوين به بررسي متون داستاني پريان روسي پرداخته است. وي در پي يافتن دستور زبان اين نوع از روايت‌هاي داستاني، الگويي را استخراج نمود و نشان داد كه اين نوع از قصه‌ها با وجود تنوع ظاهري همگي بر خويشكاري‌هاي سي‌ويك گانه و شخصيت‌هاي هفت‌گانة آن الگو منطبق هستند. مطابق اين الگو اگرچه هيچگاه در يك داستان مشخص، تمامي خويشكاري‌ها اتفاق نمي‌افتند؛ امّا توالي وقوع آن‌ها در همة اين نوع از داستان‌ها همواره برقرار است. هدف از پژوهش حاضر نيز بررسي اثر زيباي «بهرام و گل‌اندام» بر مبناي الگوي پراپ و استخراج عناصر و خويشكاري‌هاي اين دو داستان و تطبيق آن با عناصر استخراج شدة پراپ بوده است. مطابق اين بررسي نشان داده شد كه اگرچه بسياري از حوادث و رويداد‌هاي موجود در اين داستان را مي‌توان كاملاً بر عناصر سي‌ويك گانة پراپ تطبيق داد؛ با اين همه برخي عناصر نيز در اين اثر وجود دارند كه تحت هيچ كدام از آن عناصر طبقه‌بندي نمي‌شوند. همچنين بسياري از عناصر نيز در اين داستان وجود دارند كه اگرچه بر طبق آن عناصر تعريف مي‌شوند امّا از نظر شيوه، ماهيت و بسامد با آن‌ها متفاوت هستند. نتيجه آن كه روش پراپ عليرغم اين كه در برخي موارد با محدوديت‌ها و نقايصي روبه‌رو بوده و به تبع آن نقدهاي بسياري از سوي منقدين دريافت نموده است؛ شيوه‌اي مفيد براي شناسايي بهتر زبان موجود در داستان‌ها به شمار مي‌رود.