تأثير گونۀ گفتماني بر الگوي كاربست سازوكارهاي تصريح‌‌ ترجمه‌اي در حوزۀ عمليات تعبيرگريِ توجه: بررسي مقايسه‌اي ترجمۀ فارسي متون ادبيات داستاني و متون فلسفي

هدف از اين پژوهش، كه عزيمتگاه آن تأمل در شيوه‌هاي برهمكنش نوعِ گفتمان و شيوۀ ترجمه است، شناسايي و مقايسۀ ميزان اقبال مترجمان فارسي به سازوكارهاي تصريح ترجمه‌اي در حوزۀ عمليات تعبيرگري توجه - مشخصاً مجاززدايي و تقويت ارجاع به قالب - در دو خرده‌پيكرۀ ادبيات داستاني و فلسفي است. به منظور نيل به اين هدف، مصاديق كاربست سازوكارهاي مزبور در متون تشكيل‌دهندۀ پيكرۀ اين پژوهش بازشناسي و نمونه‌هاي سنخ‌نماي آنها تحليل كيفي شده‌اند. نتايج حاصل از اين مطالعه نشان مي‌دهد كه مترجمان هر دو نوع گفتماني از سازوكارهاي تصريح‌گر اين حوزه بهره مي‌گيرند. با اين حال، آزمون مجذور خي بر معناداريِ تفاوت اين دو گونۀ گفتماني در ميزان و ترتيب اقبال به اقسام فرعي اين سازوكارهاي تصريح‌گر گواهي مي‌دهد. آنچه نوع و حد و اندازۀ اين تفاوت را تعيين مي‌كند هنجارهاي متفاوت حاكم بر دو گونۀ گفتمان ادبيات داستاني و فلسفي است. فراواني افزون‌تر كاربست راهبردهاي افزايش مسيرهاي دسترسي به قالب، رمزگذاري مستقيم عناصر قابل استنتاج از روابطِ مبتني بر نمايگي و مجاززدايي از مجازهاي اسنادي در ترجمۀ متون متعلق به گونۀ ادبيات داستاني مرهون ويژگي‌هاي گونه‌وابسته و هنجارهاي مسلط بر نهاد ادبيات داستاني در جامعۀ زباني مقصد است؛ از آن سو بهره‌گيري افزون‌تر گفتمان فلسفي از سازوكارهاي مجاززدايي از مجاز ارجاعي و تسهيل دسترسي به حوزه معنايي منتخب با ارزش هاي حاكم بر نوع خاصي از گفتمان فلسفي قابل تبيين است.