بررسي و تحليل كهن‌الگوي سايه در مجموعه‌ي داستاني ترس و لرز اثر غلامحسين ساعدي

كهن‌الگوها، يكي از مهم‌ترين مباحث نظريه‌ي ناخودآگاه در عرصه‌ي روان‌شناسي به‌شمار مي‌آيد. يونگ براي توصيف كهن‌الگو از عبارت تصوير ازلي استفاده مي‌كند و آن را براي اشاره به انديشه‌هاي بنياني و بدوي‌اي به‌كار مي‌برد كه در ضمير ناخودآگاه فرد باقي مي‌مانند؛ اما از تجربيات فردي او سرچشمه نمي‌گيرند. نفس، نقاب، سايه، آنيما و آنيموس، پير خرد و مادر زمين از جمله‌ي مشهورترين كهن‌الگوها تلقي مي‌شوند كه تحليل آن كمك شاياني به درك لايه‌هاي پنهان روان آدمي مي‌كند. در اين بين، آثار ادبي محمل خوبي براي اين نوع مطالعات فراهم مي‌كند. در مطالعه‌ي حاضر، نگارندگان، با توجه به شاخصه‌هاي داستان‌هاي غلامحسين ساعدي و قابليت تحليل آن با رويكرد روان‌شناسانه، مجموعه‌ي داستاني ترس و لرز را براي اين منظور برگزيده‌اند. با توجه به بافت قصه‌هاي اين مجموعه، مهم‌ترين مباحثي كه به درك و تحليل كهن‌الگوي سايه در اين قصه‌ها كمك مي‌كند، عبارتند از ويژگي‌هاي توده، فضاي داستان و مجموعه باورهاي درمان‌گرايانه. به اين ترتيب، عمده‌ترين خصوصيات سايه اعم از جنبه‌ي بدوي و غريزي و ساير خصوصيات انكار‌شده از سوي خودآگاه، قابل تبيين است.