انعكاس تعليم و اخلاق در طنز (با تاكيد بر شعر ابوالقاسم حالت)

از اهداف مهم طنز نكوهش پليدي‌ها و اصلاح رفتارهاي ناشايست است و طنزنويس گاه هدفي مانند معلم اخلاق دارد اما در اين راستا شيوه بيان و لحن خاص خود را بر مي‌گزيند.4 هدف غايي طنز اصلاح معايب است و اين موضوع چيزي جز هدف ادب تعليمي نيست از اين منظر طنز ظرفيت خاصي براي بيان تعاليم اخلاقي دارد. هدف اين مقاله بررسي ارتباط طنز و ادبيات تعليمي با تاكيد بر شعر ابوالقاسم حالت است. مقاله حاضر با روش تحليل محتوا و دسته‌بندي محتواي طنزهاي تعليمي اين شاعر نشان داده است كه هرچند طنز و تعليم دو ژانر(نوع ادبي) مختلف به شمار رفته است اما در ژرف ساخت بسياري از طنزها از جمله اشعار ابوالقاسم حالت آموزه‌هاي اخلاقي وجود دارد تا حدي كه طنز جايگاهي مانند ارسال‌المثل و گزاره حكمي يافته، به حوزه ادبيات تعليمي وارد شده است. ابوالقاسم حالت به ادب تعليمي عنايت خاصي داشته است و علاوه بر قصايد و قطعات حكمي و تعليمي در طنز نيز از منظر تعليم و اخلاق به محيط اطراف و حوادث و پديده‌ها نگريسته است. مهمترين وجوه تعليمي وي در طنزهايش گزاره‌هايي مانند ضرورت هوشياري و دوري از غفلت و نكوهش رذايلي چون نگاه مادي‌گرايي، حرام‌خواري، ظلم‌، رشوه و مواردي از اين دست است. وي بجاي بيان مستقيم و تحكمي «بايدها»ي اخلاقي، از طريق طنز «نبايدها» را نشان مي‌دهد تا مخاطب خود از اين طريق به «بايدها» دست يابد.