ملا علي فاخري و سبك‌شناسي مجالس شبيه‌خواني (مطالعه موردي مجلس شهادت امام حسين عليه السلام)

مجلس شبيه خواني يا تعزيه، شكل نمايشي خاصي است كه بويژه بر حادثة كربلا و شهادت امام حسين (ع) و خاندان و يارانش متمركز است. نمايش تعزيه بر اساس اشعاري است كه به صورت خودجوش از ميان مردم بر زبان ها جاري شده است. به عبارتي ديگر، تعزيه تنها نمايش بومي ايران و جهان اسلام است. اين نوع نمايش مذهبي از قرن دهم هجري قمري مورد حمايت صفويان قرار گرفت. علامه ملا علي فاخر، فقيه، اديب و عارف و شاعر قرن 13 هجري قمري است كه علاوه بر ترويج عقايد و احكام اسلامي، در اشاعة فرهنگ عاشورايي با بهره گرفتن از قريحة خداداد شاعريش و سرودن اشعاري براي مجالس تعزيه، به اين هنر اسلامي كمك شاياني كرده است. در اين مقاله از ميان اشعار عرفاني و تعليمي و مرثيه ها، اشعار مجلس شبيه خواني شهادت امام حسين عليه السلام مورد بررسي ساختاري (بيروني و محتوايي) قرار گرفت، نتيجة به دست آمده، نشان مي دهد كه از نظر محتوايي، در اين تعزيه، واقعيت هاي حادثة كربلا با بعضي از داستان هاي تخيّلي شاعر همراه شده ولي به اصالت آن خدشه اي وارد نشده است. چون حالت نمايشنامه دارد و براي عموم مردم است، آرايه هاي ادبي زيادي در آن ديده نمي شود. در بعضي موارد از اطناب استفاده شده تا تأثير بيشتر بر بيننده و شنونده بگذارد. با قالب و وزني كه براي اشعار انتخاب شده شبيه خواني از حالت كسالت بار و سست خارج شده است. طرح و پيرنگ دقيق براي شخصيت ها، تأثيرگذار است. جريان سيال ذهن نيز ديده مي شود. درونمايه و انديشة مسلط بر اين تعزيه نيز مانند ساير تعزيه ها، عشق به اسلام و قرآن و پيامبر اكرم(ص) و اهل بيت بويژه امام حسين(ع) خاندان و اصحاب اوست.