بررسي واكنش شاعران عصر مشروطه به قرارداد 1919 م (با تاكيد بر اشعار ميرزادۀ عشقي، فرخي يزدي و اديب پيشاوري)

يكي از مختصات تاريخ معاصر ايران، وجود قراردادهايي است كه از سوي دولت هاي استعماري‌ و گماشتگان داخلي شان به كشورمان تحميل شد. بديهي است كه اين قراردادها يكي از مظاهر‌ حضور سلطه‌جويانۀ قدرت‌هاي استعماري در ايران بود و چون در راستاي تأمين منافع دولت هاي بيگانه منعقد مي‌شد، هر ايرانيِ ميهن پرستي را به واكنش‌ وا‌ مي‌داشت‌. قرارداد ايران و انگليس مورخ اوت 1919 كه در دورۀ نخست وزيري وثوق الدوله به امضا رسيد، از جملۀ قراردادهايي است كه در همان زمان با مخالفت هاي شديدي، خصوصاً از جانب شاعران آزادي خواه عصر مشروطه، مواجه شد و بر اثر مغايرت با قانون اساسي مشروطيت به اجرا درنيامد. در جستار حاضر، نگارنده پس از اشاره اي كوتاه به اوضاع و احوال سياسي ايران از مشروطۀ دوم تا روي كار آمدن كابينۀ وثوق الدوله، زمينۀ انعقاد قرارداد 1919 و انگيزه هاي بريتانيا از بستن اين پيمان با دولت ايران را بررسي نموده؛ سپس با كاوش در شعرهاي ميرزادۀ عشقي، اديب پيشاوري و فرخي يزدي، واكنش آنها را نسبت به اين موضوع مورد مدّاقه قرار داده است.