سازوكار نشانه‌اي «ادبيات» در سپهر فرهنگي پهلوي اول

مبحث«نشانه‌شناسي فرهنگي» مكتب مسكو-تارتو (يوري لوتمان و هم‌انديشانش) يكي از حوزه هاي نوين در مطالعات تاريخ ادبيات است. در ارجاع به اين مكتب نشانه‌شناسانه، تاريخ در دلالت نشانه‌اي دوران خود از طريق فرهنگ برساخته شده و بازنمايي مي‌شود. يكي از منابعي كه مي‌تواند جدا از برخي متون مرجع كه اس و اساس خود را بر كلان روايت‌هاي تاريخي بنا نهاده‌اند مورد بررسي قرار گيرد، متون ادبي هستند. متون ادبي در هردوره زماني، اين امكان را پديد مي‌آورد تا ضمن بررسي سپهر فرهنگي آن دوران پيوست‌ها و گسست‌هاي گفتماني اجتماعي، سياسي دوره مورد نظر به‌مثابه امر تاريخي مورد توجه قرار داد و به تعريف تازه اي از تاريخ ادبيات دست يافت. اين مقاله قصد دارد در رجوع به آراي نظري مكتب نشانه‌شناسي فرهنگي مكتب مسكو- تارتو ، به شيوه كتابخانه‌اي و از منظري توصيفي- تحليلي با اتكا به ادبيات،دوران پهلوي اول را مورد مطالعه قرار دهد. به اين منظور ابتدا سپهر نشانه‌اي حوزه مورد اشاره ترسيم شده و تلقي دوره رضا پهلوي از فرهنگ، مورد بازخواني قرار گرفته و در ادامه با ارجاع به تقسيم‌بندي فضاي ادبي توسط محمدعلي سپانلو، دلالت‌هاي گفتمان تاريخي آثار اين دوره مورد بررسي قرار خواهد گرفت. مقاله حاضر قصد دارد به اين سئوال پاسخ دهد كه آثار ادبي دوره پهلوي چگونه به‌مثابه نشانه‌اي تاريخي در سپهر نشانه‌اي شكل گرفته و گفتمان مركزي دوره خود را مي‌سازد؟ و اين فرضيه نيز مورد مطالعه واقع شود كه به‌نظر مي‌رسد نشانه‌هاي تاريخي-فرهنگي در اين دوره دلالت بر بيان محور بودن فرهنگ دوره پهلوي اول دارد.