واقع‌نگري شاعران در توصيف عشق، در سبك خراساني و مكتب وقوع

توصيف واقع‌گرايانۀ احوالات عاشق، معشوق و رقيب ويژگي بارز شعر سبك خراساني است. پس از حدود پنج قرن، شاعران مكتب وقوع و سبك واسوخت تمامي همت خود را صرف همين امر كردند. هدف از تحقيق پيشِ رو كه با مطالعات كتابخانه‌اي و به روش تحليلي، توصيفي و مقايسه انجام شده، قياس ميان اشعار اين دو نحله، براي تعيين شباهتها و تفاوتهاي ايشان در مورد واقعنگري نسبت به مسألۀ عشق است. در اين جستار اشعار رودكي سمرقندي، فرخي سيستاني و منوچهري دامغاني، به‌عنوان نمايندگان سبك خراساني و اشعار ميلي مشهدي، ميرزاشرف جهان قزويني، محتشم كاشاني و وحشي بافقي، به‌عنوان نمايندگان مكتب وقوع و سبك واسوخت مورد مطالعه قرار گرفته است. مطابق يافته‌هاي اين پژوهش، وجوه شباهت ميان اين دو گروه، «غيبت نگرش فلسفي و اجتماعي»، «بيان حالات عاشقانه، فارغ از صناعات و بيان استعاري» و «تأكيد بر زبان صريح و تصويرپرداز» است. با وجود اين، وقايع عاشقانۀ توصيف‌شده در سبك خراساني نسبت به مكتب وقوع و سبك واسوخت، قرابت بيشتري با رئاليسم اروپايي دارد؛ اشعار خراساني‌سرايان دامنۀ وسيعتري از رخدادها را در برمي‌گيرد و گاهي حاوي جزئيات زماني-مكاني است، حال آنكه در شعر وقوعيان، توصيف رخدادهاي بيروني، محدود به «محافل مهرورزي» است كه خود تنها مكان مناسب براي ديدار عاشق و معشوق است، و آن هم به نظربازي و چند كلام پنهاني و سربسته محدود مي‌شود. اين همان عشق از نوع «شيدايي» است، در حالي كه شاعر عاشق سبك خراساني كه عشق او از نوع كامورزي است، در منزل يا در باغ و راغ با معشوق خلوت مي‌كند و سپس از وصال خود گزارشي شاعرانه به دست مي‌دهد.