بررسي مضيقه ازدواج به عنوان يك آسيب اجتماعي

امروزه نهاد خانواده به عنوان يكي از پايدارترين نهادهاي اجتماعي در راستاي تطبيق با تغييرات جاري جامعه دچار آسيب-هايي شده است. برخي از اين تغييرات ناشي از تغييرات فرهنگي بوده است اما تغييرات جمعيت شناختي نيز مي توانند باعث آسيب هاي در نظام خانواده و به تبع آن جامعه شوند. جامعه ايران كه گذار جمعيتي را بد تجربه كرده است ممكن است چالش-هايي مانند تأخير در سن ازدواج و مضيقه ازدواج پيش روي آن باشد. به دليل اين كه براي شكل گيري خانواده، واقعه ازدواج مهم است مي تواند زمينه ساز آسيب در نظام اجتماعي و خانواده باشد. بنابراين در اين مقاله يكي از پيامدهاي گذار جمعيتي كه تغيير در وضعيت ازدواج و زناشويي است به عنوان يك آسيب جمعيت شناختي خانواده در جامعه ايران مورد بررسي قرار گرفته است. روش مقاله حاضر، توصيفي- تحليلي و با استفاده از داده هاي مركز آمار ايران در طي سال ها 1365 تا 1395 انجام شده است. مشخصه اي كه در اين مقاله بررسي شده است درصد جمعيت هرگز ازدواج نكرده زنان 30 تا 40 سالگي است كه با استفاده از آن مضيقه ازدواج در كل كشور، استان هاي كشور و همچنين شهرستان هاي دو استان كرمانشاه و كهگيلويه و بوير احمد پرداخته است. با استفاده از روش تحليل خوشه اي داده هامورد تحليل واقع شده اند. نتايج نشان داد كه درصد دختران هرگز ازدواج نكرده 34-30 ساله از 5/4 درصد در سال 1365 به 1/15 درصد افزايش يافته است و براي گروه سني 39-35 ساله از 6/2 درصد در سال 1365 به 4/10 درصد افزايش يافته است. شاخص مذكور در بين استان ها خيلي متفاوت است زيرا جريان مهاجرتي ناشي از توسعه نابرابر، عرضه و تقاضا در بازار ازدواج را در مناطق مختلف، تغيير مي دهد بنابراين استان ها به سه خوشه تقسيم شده اند كه استان هاي ايلام، كرمانشاه، لرستان و كهگيلويه و بوير احمد بدترين وضعيت در اين زمينه داشته اند. دختران مناطق روستايي بيشتر از دختران مناطق شهري با اين آسيب مواجه هستند. در برخي مناطق روستايي بيش از 35 درصد دختران 35 ساله به بالا هنوز ازدواج نكرده اند. شهرستان هاي باشت، چرام و لنده در استان كهگيلويه و بوير احمد و شهرستان هاي گيلان غرب، دالاهو، اسلام آباد و سرپل ذهاب در استان كرمانشاه نيز بدترين وضعيت در اين زمينه داشته اند. از پيامدهايي چنين وضععيتي علاوه بر آسيب هاي روحي و رواني و همچنين اقتصادي( به دليل احساس سربار بودن چنين دختراني به دليل فقدان تآمين اجتماعي)جامعه هدف، ممكن است هنجارهاي جنسي را نيز تغيير دهد و زمينه را براي آسيب هاي اجتماعي فراهم آورد.