بررسي مسئوليت مدني دولت با توجه به روايت اصبغ بن نباته

امروزه يكي از مسائل مهم در روابط بين مردم و دولت، مسئله مسئوليت دولت نسبت به خسارات جاني و مالي وارده به مردم از جانب دولت و كارمندان آن ميباشد. در منابع روايي ما احاديث متعددي دلالت بر مسئوليت مدني دولت دارند. يكي از اين روايات، روايت اصبغ بن نباته است كه در اين نوشته به تحليل و بررسي ابعاد مختلف اين روايت پرداختيم. بر اساس اين روايت، در صورت قصور كاركنان دولت، مسئوليت جبران خسارت بر عهده بيت المال مسلمين است و اين حكم مختص قضات نبوده، چرا كه عنوان «قاضي» در اين روايت خصوصيتي نداشته و چنانچه از كلام برخي از فقهاء فهميده مي شود در دولت اسلامي تمام مقامات اجرايي چنانچه در حوزه مأموريت خود بدون تقصير مرتكب خطايي شوند، شخص آنها مسئول جبران خسارت نبوده و جبران خسارت آنها بر عهده بيت المال است. همچنين با توجه به اينكه قتل و قطع از باب تمثيل و بيان مصداق بيّن بوده و علاوه بر آن، نبود تفاوت بين دم و قطع با خسارات مالي در اين باب، و استشهاد به بيانات فقهاء در خصوص اين روايت و استناداتي كه به اين روايت نمودهاند ميتوان گفت اين روايت هم شامل خطاي قاضي در باب قصاص و ديات ميشود و هم شامل دعاوي مالي. و در هر دو مورد چنانچه در صدور حكم و اجتهادش تقصيري مرتكب نشده باشد، جبران خسارت به عهده بيت المال است.