بررسي و مقايسه نگرش «فمينيسمي» در اشعار ژاله قائم ‌مقامي و فروغ فرخ‌زاد

جنبش فمينيسم در سدة نوزدهم ميلادي، در كشورهاي غربي ظهور كرد، با توجه به پيدايش طبيعي زمينه‌هاي آن در سراسر جهان، در دوره مشروطه، به ايران راه و در آثار شاعران و نويسندگان ايراني انعكاس يافت. ژاله قائم‌مقامي كه برخلاف شكوه شخصيت و شعرش، در ادبيات ايران، آوازه‌اي بلند ندارد، به سبب وضع خاص زندگي‌اش، يكي از آن كساني بود كه تحت تأثير جنبش فمنيسم غربي واقع شد. با توجه به سخنان او در همين اندك مايه شعري كه از او باقي مانده، شايد بتوان او را نخستين زن مدافع حقوق زنان در ايران و شعرش را نخستين جلوه‌گاه انديشه‌هاي فمنيستي در اين سرزمين قلم‌داد كرد. در اشعار ژاله نشانه‌هاي آشكاري از بيان رنج‌ها و ستم‌ديدگي خود و ديگر زنان ايراني، شعرهايي در تمجيد و تحسين زنان و زنانه‌نويسي انعكاس يافته است. پس از او در ميان شاعران و نويسندگان پرآوازه، فروغ فرخ‌زاد، را مي‌توان، از برجسته‌ترين زنان فمينيست به شمار آورد. ميان شعر فروغ، دنياي او، جهان پيرامونش با شعر و جهان ژاله قائم مقامي، تفاوت‌هاي عميقي وجود دارد؛ اما در خصوص انديشه‌هاي فمنيستي و ستايش جاي‌گاه زنان و دفاع از حقوق آنان، با درنظر گرفتن همة تفاوت‌هاي فردي و سبكي، فروغ را مي‌توان متأثر از ژاله دانست. امروز اوج و موج انديشه‌هاي فمنيستي را مي‌توان در داستان‌هاي كوتاه و بلند، به ويژه در نوشته‌هاي زنان مشاهده كرد؛ اما اين‌كه پيش‌قراول اين جنبش‌ها چه كساني بودند، انديشه‌هاي فمنيستي چگونه حركت و تحول يافتند و جنبش فمنيستي ايران با چه كميت و كيفيتي راه خود را سپرده، پرسش‌هايي است كه با بررسي زندگي و شعر اين دو شاعر، بهتر مي‌توان به آن‌ها پاسخ گفت. نكتة مهم ديگر اثرپذيري فروغ از ژاله قائم مقامي است كه در سابقه‌هاي تاريخي و سير تحول اين جنبش، اهميت به سزايي دارد.