مالكيت حقوقي پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي از منظر قوانين مالكيت ادبي و هنري ايران

حقوق مالكيت ادبي و هنري يا كپي‌رايت به مجموعه حقوقي اطلاق مي‌شود كه از آثار ادبي و هنري حمايت مي‌كند. اين دسته از حقوق براي مالكان و دارندگان آنها موجد حقوق مادي و معنوي هستند. پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي به عنوان مصداق بارز آثار ادبي از جمله آثاري هستند كه مالكيت معنوي و ماديشان محل اختلاف به نظر مي‌رسد. زيرا قوانين و مقررات مالكيت ادبي و هنري پديدآورنده را مالك نخستين حقوق و مزاياي ناشي از اين آثار دانسته‌اند. پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي نيز از اين قاعده مستثنا نبوده و پديدآورنده اثر، دانشجو محسوب مي‌شود و حال آنكه در روند نوشتن آن اساتيدي به عنوان راهنما، مشاور و داور نقش دارند. به همين دليل هر يك از افراد دخيل در نوشتن پايان‌نامه و رساله ممكن است ادعايي در خصوص مالكيت حقوق مادي و معنوي آن داشته باشند. بيشتر دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي فرض مالكيت حقوق مادي و معنوي پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي را به نفع خويش در نظر گرفته‌اند؛ حال آنكه مطابق قوانين مالكيت ادبي و هنري حقوق معنوي قابل انتقال به غير نبوده و منحصراً در اختيار پديدآورنده اثر خواهد بود. جستار حاضر با روش تحليلي-توصيفي و با هدف بررسي شناسايي مالك حقوقي اين آثار حاكي از اين است كه همواره شخص دانشجو، مالك «اثر» و حقوق ناشي از آن به شمار آمده است. در عين حال اين قاعده كلي مطلق نبوده و ممكن است بسته به نحوه تهيه اثر و نقش استاد راهنما در روند تهيه و نوشتن آن استثنائاتي بر آن بارگردد. با شناسايي مالك حقوق ناشي از پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي، افراد دخيل در تهيه و نوشتن آن مي‌توانند درباره شرايط و نحوه اعمال حقوق خود تصميم‌گيري نمايند.