مالكيت معنوي پايان‌نامه‌ها از منظر فقه و حقوق موضوعه‌ي ايران

پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دوره‌هاي تحصيلات تكميلي از مهم‌ترين برآيندهاي پژوهشي فارغ‌التحصيل‌هاي اين دوره‌ها هستند. اگرچه ايده اصلي در پايان‌نامه و رساله دانشجويي به طور معمول مربوط به دانشجو است، اما گروه راهنمايي و موسسه‌هاي آموزش عالي نيز مي‌توانند در پروراندن و تكميل ايده، و سرانجام در نوشتن آن نقش داشته باشند. با اين حال، مسئله اصلي كه به نظر مي‌رسد هنوز به آن توجه نشده، حقوق مادي و معنوي هركدام از اين افراد يا نهادهايي است كه در تدوين و تكميل اين آثار نقش دارند. از سوي با توسعه فناوري‌هاي جديد و برخي نرم افزارها مع الاسف امكان كپي برداري بدون ارجاع و سرقت علمي نيز تا حدودي وجود دارد. بر اين اساس تعيين حدود و ميزان حقوق مالكيت معنوي و مالكيت فكري پايان‌نامه‌ها از اهميت بالايي برخوردار است. از اين رو سؤال اصلي پژوهش عبارت است از اينكه « آيا پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي علمي از منظر فقه و حقوق موضوعه‌ي ايران داراي حقوق مالكيت معنوي و فكري مي‌باشند؟» فرضيه پژوهش آن است كه با واكاوي مفهوم مالكيت، مي‌توان پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي را واجد شرايط مالكيت معنوي دانست. يافته پژوهش حاضر آن است كه هرچند بر اساس موازين فقهي- حقوقي مي‌توان مالكيت معنوي پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي را پذيرفت اما قوانين موضوعه در اين باره چندان شفاف نيست. همچنين با تحليل و بررسي فرايند تدوين پايان‌نامه‌ها و رساله‌هاي دانشجويي بايسته آن است ميان مالكيت معنوي رساله‌هاي دانشجويي دانشگاه‌ها و مؤسسات دولتي با غير دولتي قائل به تفاوت شد. روش پژوهش حاضر توصيفي- تحليلي است.