شهرسازي در عصر اول عباسي (132ق تا 232ق)

اسلام كه اساسا ديني شهرگراست و در شهر رشد و نمو يافته، خود موجد شهرهاي جديد بوده يا در ساختار كالبدي شهرهاي دورۀ قبل، تغييراتي ايجاد كرده است . واضح است كه گسترش اسلام در سرزمين هاي اسلامي ، به دليل آميختگي با تمدن هاي پيشرفتۀ آن روز بخصوص ايران، به بارور شدن فرهنگ اسلامي منجر مي شد و اين فرهنگ، ضمن اثرگذاري بر سرزمين هاي اسلامي ، از آن ها نيز تاثير مي گرفت. در اين پژوهش از طريق بازخواني و قرائت پوياي اسناد و مدارك در دسترس و شرح و بررسي برخي از نظرات و ديدگاهها به اين نتايج رهنمون شديم كه در دورۀ اول عباسي عواملي همچون عامل قدرت و شرايط سياسي ، عامل مذهبي، موقعيت استراتژيكي – تجاري ، موقعيت جغرافيايي ، عامل اردوگاهها و فتوحات نظامي،عامل دفاعي، فرقه هاي مذهبي و اصناف در شكل گيري و توسعۀ شهرهاي اين دوره نقش داشتند. بيشتر شهرهاي ساخته شده در اين دوره در زمان خليفه «منصور»، «معتصم» ، «هارون» و «مامون» ايجاد و توسعۀ يافتند. مسلمانان براي ايجاد پايگاههاي مهم خارج از شبه جزيره، با تاثير از مشاهدات و استعانت از معماران سرزمين هاي مغلوب ، بيشتر عوامل خود در نحوۀ ساختمان سازي و تزئينات شهرها ، از دو سنت كهن بيزانس (كمتر) و ايران الهام گرفتند. با جدايي خلافت عباسي از مناطق غرب اسلامي و انتقال مركز خلافت از دمشق به بغداد ، جريان گسترده اي از تأثيرات هنري ايران به راه افتاد .از اين زمان به بعد تأثير فرهنگ هلني / رومي در شرق اسلامي در درجه دوم اهميت قرار گرفت .