بررسي معماري و كاركردهاي اجتماعي‌ ـ‌ فرهنگي حمام گنجعليخان واقع در شهر كرمان

حمام‌هاي عمومي در شهرهاي اسلامي اهميت زيادي داشته‌اند و از مهم‌ترين بناهاي شهري پس از مسجد و مدرسه محسوب مي‌شدند. اين جلوه‌گاه معماري ايراني ـ اسلامي تنها مكاني براي نظافت نبوده، بلكه موقعيت مكاني حمام و قرار گرفتن آن در كنار مراكز مهم و اثرگذاري چون بازار و مسجد موجب مي‌گرديد تا همواره به عنوان مكان تجمع در وقوع رويدادهاي اجتماعي مورد توجه قرار گيرد. زمينه‌هاي مذهبي شكل‌گيري حكومت صفوي در ايران موجب ترويج فرهنگ وقف و گسترش ساخت بناهاي عام‌المنفعه مانند حمام‌ها شد كه از جمله آن‌ها حمام گنجعليخان كرمان است كه در دوران حكومت شاه عباس صفوي ساخته شد. در اين پژوهش بر اساس روش توصيفي ـ تحليلي ابتدا به بررسي معماري اين حمام و كارايي بخش‌هاي تشكيل دهنده آن با توجه به نياز مراجعه‌كنندگانش پرداخته مي‌شود، سپس مهم‌ترين كاركردهاي اجتماعي ـ فرهنگي حمام و نقشي كه در حيات اجتماعي جامعه ايفا مي‌كرده است، از نظر گذرانده مي‌شود. متون دوران مختلف تاريخي مؤيد اين امر است كه حداقل در همه‌ي دوران اسلامي، حمام‌هاي عمومي فراواني در شهرهاي مسلمين وجود داشته است. حمام در گذشته فقط محلي براي استحمام نبود بلكه مكاني براي گذراندن اوقات فراغت، گفت‌و‌گو و تبادل نظر، رفع خستگي و حتي عبادت، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگي و مكاني براي استمرار روابط اقتصادي و اجتماعي بود و نقش رسانه را نيز ايفا مي‌كرد.