منابع تأمين مالي امر خير در فقه اماميه

يكي از اركان اساسي براي انجام امر خير، وجود منابعي است تا بتوان نياز نيازمندان را تأمين و مشكلاتشان را مرتفع نمود. اين منابع به منابع مالي و غيرمالي تقسيم‌بندي مي‌شود. منابع مالي برخلاف منابع غيرمالي از محدوديت نسبي برخوردارند و همواره جذب مناسب اين منابع و صرف آن در مصارف پرفايده، مسئله‌ساز بوده است. يكي از راهكارهاي اصلي جوامع غربي براي جلب منابع مالي و توزيع آن در امور عام‌المنفعه، سازگار پر نقص «ماليات» است كه بخش از عوايد آن از طريق خيريه‌ها به دهك‌هاي پايين جامعه تزريق مي‌شود. امّا در جامعه اسلامي براي عملياتي سازي و تضمين امر خير، دو راهكار وجود دارد؛ راهكار اصلي و اوليه عبارت است از برانگيختن عواطف و احساسات افراد؛ امّا اسلام به اين اكتفا نكرده و واجباتي مالي مقرر داشته و آن‌ها را هم در زمره عبادات شرعي به‌حساب آورده كه باعث قرب و رضاي بندگان به خداوند متعال مي‌شود. در اين پژوهش با استفاده از قرآن كريم و روايات معصومين(ع)، منابع تأمين مالي امر خير و حدود و ثغور و كاركرد هر يك در تحقق اين مهم احصاء و استنباط شده است. مهم‌ترين منابعي كه در فقه اماميه براي تأمين مالي امر خير از آن يادشده، عبارت است از: انفال، زكات، خمس، انفاق، وقف، قرض، صدقه، هديه، كفارات و اموال مجهول‌المالك. به اعتقاد نگارنده نبايد اين منابع را صرفاً در ميان احكام تكليفي تقسيم‌بندي كرد، بلكه بايد با نگاهي كاركردگرايانه جايگاه بي‌بديل هركدام از اين منابع را در تأمين مالي امر خير سنجيد.