مقام زن در شعر قانع

زنان نيمي از افراد جامعه را تشكيل مي‌دهند؛ از اين رو قانع (1277 – 1344 ه. ش.) از رفتارهاي ناهنجاري كه در نيمه‌ي اوّل سده‌ي بيستم در كردستان، عليه حقوق زنان وجود داشت، نمي‌تواند چشم بپوشد. اشعار اين شاعر فرزانه‌ي مريواني ويژگي‌هاي ممتاز و منحصر به خود دارد. يكي از ويژگي‌هاي شعر قانع آن است كه تمام لحظات زندگي دختران و زنان قشر محروم و مظلوم را با جزئيات مورد مداقه قرار مي‌دهد؛ يعني از زمان تولّد كه معمولاً براي دختران مراسم «نيك‌پي» برگزار نمي‌شد تا زماني كه به سنّ نوجواني مي‌رسيدند و از تحصيل و خروج از منزل محروم مي‌شدند و در خانه هم بايد بعد از ساير اعضاي خانواده بر سر سفره‌ي طعام حاضر مي‌شدند و پسمانده‌ي غذاي ديگران را مي‌خوردند تا موقع ازدواج كه اولياي آن‌ها، به‌ويژه پدر، به‌اجبار دختران را به عقد مردان مسنّي درمي‌آورند كه پولدار بودند و ... . اين مقاله به موضوع «مقام زن در شعر قانع» و بررسي ديدگاه او نسبت به زنان مي‌پردازد. به نظر مي‌رسد درباره‌ي احقاق حقوق زنان و آگاهي بخشيدن به آحاد ملّت كرد در مورد اين حقوق، از ميان شاعران كرد پيش از قانع يا معاصر او، هيچ شاعر كردي به اندازه‌ي قانع تلاش ننموده ‌است. منبع پژوهش «ديوان قانع (1390)، به اهتمام برهان قانع، تهران: پانيذ» است. دليل انتخاب اين چاپ به عنوان منبع، كامل‌تربودن آن نسبت به ديگر چاپ‌هاي ديوان اوست. روش پژوهش توصيفي- تحليلي است و داده‌ها به شيوه‌ي كتابخانه‌اي و سندكاوي با استفاده ار روش تحليل محتوا بررسي شده‌اند. قانع روشنفكري آگاه است كه كاملاً از درد زنان كرد مطّلع است و در سروده‌هايش تمام لايه‌هاي زندگي آنان را پيش چشم خواننده مجسّم مي‌سازد. از اين رو، در اشعار زيادي به موضوع «زنان» توجّه نشان داده‌ است. زندگي زنان در نظر قانع تراژدي محسوب مي‌شود؛ زيرا در زمان حيات او، حقوق حقّه‌ي زنان غالباً ناديده گرفته مي‌شد و حتّي از ساده‌ترين حقوق مثل خروج از منزل، سفر و گردش، تحصيل، انتخاب همسر دلخواه، حق رأي و ... محروم بودند. قانع بسيار كوشيد تا ملّت كرد از رفتارهاي ناپسند عليه زنان دست بردارند. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه از نظر قانع، مقام زن در جامعه با مقام مرد يكسان است؛ همان طور كه در روستاهاي كردستان كه زنان پابه‌پاي مردان در حال تلاش و كوشش بوده‌اند. اين رويكرد قانع از آن روي بسيار حايز اهمّيّت است كه زن در نظر تمام شاعران كرد چنين مقام شايسته‌اي نداشته ‌است. به عنوان نمونه، در نظر محوي (10/1205 – 1284 ه . ش.) – زماني كه قانع هفت ساله بوده، محوي وفات يافته است – زن موجودي فتنه‌انگيز، پست، بدجنس و بي‌اخلاق است كه به هيچ وجه نبايد به او اعتماد كرد.