قشربندي اجتماعي و وزن شعر كردي

اين جستار بر اساس پيوند ميان موسيقي كلام و قشربندي اجتماعي به رشته ي تحرير درآمده است. همان گونه كه پژوهشگران در جستارهاي ديگري نيز اشاره كرده اند، شعر كردي داراي دو نوع وزنِ هجايي و عروضي است. در ادبياتِ كلاسيك كردي، اشعارِ فولكلور، داراي وزن هجايي است و غالبِ اشعارِ با وزنِ عروضي، شعر رسمي و ادبيات فاخر محسوب مي شوند. با توجه به اينكه وزن طبيعي شعر كردي، وزن هجايي است، در شعر نو كردي، اكثرِ اشعار داراي اين نوع وزن است. اما اگر از منظر قشربندي اجتماعي به وزن شعر نگاهي بيفكنيم ـ در شعرِ كلاسيك كردي ـ بايد شعرِ با وزن عروضي را مخصوص طبقات مسلط و شعر با وزن هجايي را مخصوص طبقات زير سلطه دانست. در ايران دوران سنت، مي توان سه طبقه ي بالا، متوسط و پايين را از هم تفكيك كرد. در اين رابطه، طبقه ي متوسط نقش چنداني در رابطه ي اجتماعي ندارد و عملاً طبقه ي بالا طبقه ي مسلط و طبقات پايين و متوسط طبقات زير سلطه هستند. با ورود ايران به دوران مدرن – در دوره ي پهلوي ـ طبقه ي متوسط فربه تر مي شود و ظهور شعر نو را شايد بتوان نشانه اي از اين پديده دانست. در اين دوران متأثر از برنامه هاي مدرنيزاسيون حكومت، طبقه ي متوسط نقش مهمتري در قشربندي اجتماعي ايفا مي كند و رابطه ي نابرابر پيشين اگرچه استمرار مي يابد، اما تضعيف مي گردد. متأثر از اين تحول نيز وزن هجايي از وزن طبقاتِ زيرسلطه به وزن طبقه ي متوسط، به ويژه طبقه ي متوسط جديد، بدل مي شود و وزن عروضي موقعيتِ حاشيه اي مي يابد. در اين جستار، تحول شعر و ساختار سلسله مراتب اجتماعي در كردستان ايران و عراق، به صورت مشابه در نظر گرفته شده است. پس از بررسي نظرياتِ قشربندي اجتماعي و وضعيت سلسله مراتب اجتماعي در دوران قاجار و پهلوي در ايران، مختصري به مرورِ وزن شعر در ادبيات كردي اختصاص يافته و در نهايت رابطه ي ميان اين دو مفهوم بررسي گرديده است.