واكاوي ابعاد حقوقي-اقتصادي واگذاري زمين در اسلام و ارزيابي قوانين آن در ايران

Examining legal and economic dimensions of land allocation in Islam and evaluating its laws in Iran

در نظام حقوقي- اقتصادي اسلام، سازوكار بسيار دقيقي براي بهره¬برداري از زمين و مبارزه با سوء استفاده از آن تعريف گرديده است. سازوكار اين نظام بگونه‌اي است كه اولاً فرصت مناسبي را براي فعالان اقتصادي و متقاضيان استفاده از زمين فراهم مي‌كند و ثانياً به بهترين وجه به مبارزه با زمين‌خواري مي‌پردازد. وضع اين قوانين بگونه‌اي است كه از نظر اقتصادي نه تنها موجب رشد و پيشرفت اقتصادي گرديده، بلكه درآمد سرشاري را براي دولت به همراه دارد. اقطاع و احياء به عنوان دو ركن اساسي استفاده بهينه از زمين‌هاي موات و نهي از حمي به عنوان يكي از مصاديق مبارزه اسلام با مفاسد اقتصادي و زمين¬خواري، مي‌تواند الگوي مناسبي را براي بهره‌برداري از زمين ارائه نمايد. اين مقاله به ارزيابي حقوقي-اقتصادي قانون واگذاري زمين‌هاي داير و باير پرداخته و با تكيه بر اصول اساسي اسلام در بهره‌برداري از زمين، نقاط ضعف اين قانون را به تصوير مي‌كشد. ضمن فراهم آوردن شواهدي نشان خواهيم داد علي رغم اينكه در حكومت حضرت علي عليه‌السلام بهره‌گيري از زمين به عنوان يكي از بزرگتري منابع درآمدي حكومت تلقي مي‌شده است و آثار اقتصادي فراواني به همراه داشته است، در قانون ايران رويكردي صرفا منفعلانه نسبت به زمين اتخاذ شده است و كشور را از آثار اقتصادي بسيار زيادي محروم ساخته است.