آموزش سنتي در عصر قاجار و تأملات منتقدانه به آن

گفتمان حاكم بر نظام آموزشي در ‌ايران عهد قاجار، گفتماني سنتي بود و آموزش به‌طورعمده در مكتب خانه ها صورت مي-گرفت. مي توان گفت مكتب خانه هاي عمومي، ‌گسترده ترين نوع ‌اين مكتب خانه ها بودند كه ورود به آن ها فاقد هر گونه شرايط خاص بود. روش تدريس و ادارۀ آن ها و برنامه و مواد آموزشي مورد تدريس در مكتب خانه ها به دور از شيوه هاي علمي ‌بود. سختي آموزش در‌اين نظام سنتي، سبب شد عده اي از نويسندگان و روشنفكران از جمله عبدالله مستوفي، طالبوف تبريزي، ميرزا ملكم خان و... كه با شيوه هاي نوين آموزش آشنا بودند، از نظام آموزش سنتي عهد قاجار انتقاد كنند و زمينه را براي نوعي دگرانديشي در نظام آموزشي فراهم نمايند. در‌اين مقاله، قصد بر آن است با رويكردي توصيفي ـ تحليلي و شيوه گردآوري اطلاعات به روش كتابخانه اي و اسنادي پس از معرفي انواع مكتب خانه هاي دورۀ قاجار، به بررسي برنامه و مواد آموزشي رايج در مكتب خانه ها بپردازيم؛ تأمل در نظرات پيشگامان انتقاد بر نظام آموزش سنتي عصر قاجار مطلب ديگري است، كه در خلال ‌اين مقاله به آن توجه مي شود تا علل ناكارآمدي نظام آموزش سنتي ـ از منظر اين دگرانديشان ـ دانسته شود.