زمين شناسي و كانه زايي كانسار مس- سرب و روي قزلجا، شمال غرب زنجان

كانسار مس- سرب- روي قزلجا در پهنه ايران مركزي و در فاصله 70 كيلومتري شمال غرب زنجان، در بخش شمال شرق ماهنشان و شمال غرب روستاي چرلانقوش واقع شده است. واحدهاي زمين شناسي رخنمون يافته در اين منطقه مربوط به سازند قرمز زيرين، قم و قرمز بالايي است كه سازند قرمز بالايي ميزبان كانه زايي مس- سرب و روي در اين منطقه به شمار مي رود. سازند قرمز بالايي در اين منطقه و در بخش هاي زيرين عمدتاً متشكل از لايه هاي قرمز تيره تا قهوه اي رنگ مارن با ميان لايه هاي ماسه سنگي و رسوبات تبخيري است كه بر روي آنها رسوبات قرمز و خاكستري تا سبز مارني و ماسه سنگي قرار دارد. ضخامت رسوبات مارني در اين بخش ها نسبت به واحدهاي ماسه سنگي بيشتر است. امتداد عمومي لايه ها در اين منطقه عمدتاً شرقي- غربي بوده و شيب آنها در حدود 80-70 درجه به سمت شمال مي باشد. واحدهاي ماسه سنگي موجود در اين ناحيه آثار و ساختارهاي رسوبي از جمله دانه بندي به سمت بالا ريزشونده، ريپل مارك، ترك هاي گلي و قالب هاي وزني را نشان مي دهند. سازند قرمز بالايي در اين بخش از ايران مركزي، ميزبان كانسارهاي مس- سرب و روي زيادي است كه از جمله آنها مي توان به كانسارهاي چهرآباد، چرلانقوش، اورتاسو، ساري كند و حلب اشاره كرد. كانسار مس- سرب و روي قزلجا يكي ديگر از اين كانسارها است كه در لايه هاي ماسه سنگ خاكستري روي داده است. كانه زايي در كانسار قزلجا در دو افق ماسه سنگي تشكيل شده است. افق اول، كانه زايي مس بوده كه در درون ماسه سنگ هاي خاكستري رنگ داراي مواد آلي كه عمدتاً فسيل ها گياهي هستند روي داده است. به عبارت ديگر كانه زايي مس در بخش هايي روي داده است كه مواد آلي در آن بخش ها وجود داشته اند. ضخامت اين افق حداكثر 7 متر بوده و طول آن به بيش از 150 متر مي رسد. كاني هاي ماده معدني موجود در آن شامل كالكوسيت، پيريت، مالاكيت و آزوريت مي باشد. بافت ماده معدني در اين افق شامل عدسي شكل، شبه لامينه اي، دانه پراكنده و جانشيني است. افق دوم كانه زايي در اين منطقه سرب و روي است كه در بخش بالايي افق مس و با فاصله حدود 30 متري از آن روي داده است. ضخامت اين افق نسبت به ضخامت افق مس كم بوده و كانه زايي در اين افق به صورت عدسي شكل، دانه پراكنده و جانشيني در درون ماسه سنگ خاكستري رنگ روي داده است. كاني شناسي ماده معدني حاوي سرب و روي عمدتاً اكسيده بوده و به صورت اسميت زنيت و سزوريت ديده مي شود كه از هوازدگي گالن، اسفالريت تشكيل شده است. با توجه به مطالعات انجام شده در اين منطقه مي توان اظهار داشت كه كانه زايي در اين منطقه شباهت زيادي را با كانسارهاي مس رسوبي با ميزبان ماسه سنگي دارد. به عبارت ديگر مي توان اين كانسار را در دسته كانسارهاي مس رسوبي نوع Red Bed قرار داد. با توجه به اينكه سازند قرمز بالايي در اين بخش از ايران گسترش زيادي دارد مطالعه اين كانسار مي تواند از لحاظ زماني و مكاني كمك زيادي در اكتشاف كانسارهاي مشابه داشته باشد.