مطالعه تطبيقي نقوش استرلاب عهد صفوي و استرلاب دوره معاصر

دانش ستاره‌شناسي و ساخت ابزارآلات نجومي در طول هزاران سال و خصوصا در دوران اسلامي به دليل كاربردهاي گوناگوني همچون آگاهي از زمان طلوع و غروب خورشيد جهت اقامه‌ي فرائض ديني، سمت قبله و مسائل ديگري همچون دريانوردي مورد توجه بسياري از دانشمندان بوده است. استرلاب يكي از مهمترين ابزارهايي است كه بشر تا به حال ساخته است و آن را بايد آينه تمام نماي نجوم دانست. استرلاب از جمله آثار فلزي به شمار مي‌رفت كه نه تنها براي دانشمندان و منجمانِ درباريان، بلكه براي عموم مردم نيز به دليل كاربردهاي طالع‌بيني مورد توجه بود. معمولا نقوش استفاده شده بر روي استرلاب‌ها تنها علمي نبوده و براي زيبايي بيشتر آنها از نقوش تزئيني نيز استفاده مي‌شود. از دلايل ديگر آن مي‌توان به اين نكته اشاره كرد كه علاوه بر جنبه‌ي علمي اثر، سازنده قصد داشته ردپايي از تمدن و فرهنگ سرزمين خود را نيز بر روي اين اثر علمي‌هنري نيز به جاي بگذارد. در واقع اين پژوهش با هدف تحليل و تطبيق نقوش دو استرلاب‌، نگارش شده است. نكته قابل تامل در اين پژوهش پرداختن به جنبه هنري اين ابزار علمي است و اينكه هنر چه نقش تعيين كننده و مهمي را مي‌تواند در علوم جهان به ويژه علم نجوم ايفا كند. در اين مقاله سعي شده به اختصار ضمن معرفي استرلاب، پيشينه، كاركرد و تحليل ساختار، به جنبه‌ي زيبايي‌شناسي اين ابزار با تاكيد بر يك نمونه استرلاب متعلق به دوران صفويه و يك استرلاب از دوره‌ي معاصر پرداخته شود. شيوه‌ي تحقيق در اين پژوهش از نوع تاريخي تطبيقي و روش گردآوري مطالب كتابخانه‌اي و ميداني است.