مطالعه تطبيقي صورت هاي فلكي باستاني در منتخبي از آثار هنري دوره قاجار

A Comparative Study of the Ancient Constellations in a Selection of Artworks of the Qajar Period

از هزاران سال قبل اعتقاد به تاثير حركات خورشيد، ماه و سيارات در فضا بر زندگي انسان ها وجود داشته است. يكي از قديمي ترين زمينه هايي كه ايرانيان در آن دانايي داشتند، اخترشناسي بوده است. مردمان باستان با نگاه به آسمان و انتخاب پرنورترين ستارگان و وصل كردن آن ها به همديگر با خطوط فرضي، شكل هاي تخيلي را به وجود آوردند و نامگذاري كردند. از قرن هفتم پ.م تا چهارم پ.م منطقه البروج به صورت امروزي شكل گرفته بوده است. با مطالعه و بررسي آثار از ايران باستان تاكنون، مي توان به پيدايش، كاربرد و علاقه ايرانيان به استفاده از صورت هاي فلكي پي برد. در دوره قاجار نيز اعتقاد به صورت هاي فلكي و هفت اختر وجود داشته و نمونه هاي تصويري آن در برخي آثار اين دوره مشهود است. اين مقاله به اين پرسش ها پاسخ مي دهد: جايگاه اخترشناسي در آثار هنري دوره قاجار تا چه حدي بوده است؟ معناي نمادين طرح هاي به كار رفته در آثار چيست؟ تفاوت ها و شباهت هاي فرمي و ظاهري آثار مورد مطالعه در چيست؟ روش انجام اين پژوهش توصيفي- تحليلي و روش گردآوري اطلاعات، اسنادي است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه اخترشناسي در ايران، از زمان هخامنشيان به صورت جدي آغاز گرديده و صورفلكي كه تا امروز مورد استفاده قرار گرفته در اين دوره ثبت شده است. در دوره قاجار، آثار هنري زيادي مانند ظروف، قالي، تزئينات معماري و ... توسط اين نقش مايه ها تزيين شده اند. با مطالعه كردن آثار هنري مختلف اين دوره كه حاوي نقش مايه هاي صورت هاي فلكي هستند، به اين مساله پي برده مي شود كه در كنار توجه به اختر شناسي و طالع بيني، هريك از صورت هاي فلكي نمادهاي خاص خود را دارند. در دوره قاجار، قالي هايي با نقش مايه هاي صورفلكي بافته شده كه نشان از تقليد نقوش تصويري در اين دوره است.

From thousands of years ago the belief in the influence of the movements of the Sun, Moon and planets in space on human life. Astronomy was one of the oldest fields in which the Persians had knowledge. The ancient people created and named the imaginary shapes by looking at the sky and selecting the brightest stars and connecting them together with hypothetical lines. From the 7th to the 4th century BC, the earthenware area has been formed today. By studying and exploring the works of ancient Iran, can the appearance, interest and use of constellations be understood by the Iranian people. In Qajar period there is also a belief in constellations and seven stars. The article answers the questions: what extent is the place of astronomy in the works of art of Qajar period? What is the symbolic meaning of the motifs used in works? What are the differences and apparent similarities of the studied works? The method of this research is descriptive-analytic. the method of gathering data is documentary data. The results of the research show that astronomy in Iran has been started seriously since the Achaemenid and The constellations that have been used up to the present are recorded at the Achaemenid times. During the Qajar period many works of art such as utensils, carpets, buildings, etc. have been decorated with these motifs. It indicates that in this period, astrology is very important. The motifs of the constellations performed on the rugs are identical in form and design and differing terms of color. also the motifs of constellations in the art works of Qajar period were performed in different artist tastes that has existed in various historical periods.