تبيين قاعده ي كرسي قلم نستعليق با تأكيد بر آثار ميرعماد

تلاش خوشنويسان در تمدن اسلامي همواره بر اين بوده است كه خط را به نهايت خوبي و زيبايي جلوه دهند و براي اين منظور علاوه بر دقت در حسن تشكيل، به حسن وضع نيز التفات قابل ملاحظه اي شده است. يكي از اين موارد، اهميت و نقش خط كرسي در كرسي بندي اصولي خوشنويسي اسلامي به ويژه در خط نستعليق است. ميرعماد با دقت و وسواسي كه در چينش حروف و كلمات و رعايت حسن همجواري در قلم نستعليق مراعات كرده اين خط را به اوج شكوه و زيبايي رسانيده است. يكي از عواملي كه هماهنگي و زيبايي را در قلم نستعليق ميرعماد رقم زده كرسي هاي ويژه اي است كه در تركيب حروف در كلمه و در تركيب كلمات در سطر و صفحه رعايت شده است. هدف آن است كه بخشي از ارزش هاي نهفته در خط ميرعماد موردشناسايي قرار گيرد كه در كرسي بندي و رعايت قاعده ي كرسي مراعات گشته و موجب زيبايي و تداوم سبك و شيوه ي او در طول چهارصد سال اخير شده است. بنابراين جهت نيل به اين هدف، اين مقاله در پي پاسخ به اين سوال است كه قاعده ي كرسي در خط ميرعماد چگونه قابل تبيين است و اين كه چه كرسي-هايي، علاوه بر كرسي معمول در خط نستعليق، در خط ميرعماد قابل شناسايي است؟ براي پاسخ به اين سوال با روش تحليل هندسي، مباني ويژه اي بر اساس زاويه ي 15 درجه و مضارب صحيح آن، كه از زواياي بسيار پركاربرد در كرسي بندي حروف در كلمه و كلمات در سطر است، استخراج گرديد و مدلي براي تحليل كرسي قلم نستعليق در آثار ميرعماد توسعه يافت. بر اساس اين تحليل، به اين نتيجه رسيده ايم كه در خط ميرعماد صرفاً از يك خط كرسي استفاده نشده است بلكه غير از كرسي اصلي كه حالت نيم چنگي دارد هم زمان از چند خط كرسي ديگر به عنوان پايه كار (گريد يا مسطر) استفاده شده است كه به انسجام بهتر تركيب و زيبايي بيشتر آثار ميرعماد كمك شاياني كرده اند.