چكيده فارسي :
در اواخر قرن 6 هـ.ق. با تلاش سفالگران ايراني، علاوه بر ابداع و گسترش شيوه هاي جديد فني و تزيين سفال‌هاي لعابدار از قبيل مينايي و زرينفام، كتيبه نگاري نيز بر سفالينه نگاري افزوده‌شد و به عنوان صنعت تكميلي در سفال دوره اسلامي مطرح گرديد. علاوه بر آن، تنوع نقوش و ارتباط آن با ادبيات كهن ايران، سبب شكل گيري گسترده مفاهيم متعدد و متنوعي در سفال مينايي شد. خوانش كتيبه روي سفال‌هاي مينايي، سبب رمزگشايي آثار تاريخي و افزايش دانش امروز، نسبت به فرهنگ و تاريخ ايران ميشود و از اين منظر داراي اهميت بالايي است. اين پژوهش، با هدف شناخت مضامين كتيبه هاي نگاشته شده بر سفال مينايي انجام شده است. در اين راستا، بيست و هفت نمونه سفال مينايي موجود در موزه هاي معتبر دنيا مورد خوانش قرار گرفته است. پژوهش حاضر از نظر ماهيت، در زمره تحقيقات توصيفي، تاريخي به شمار مي‌رود. مراحل انجام پژوهش بر پايه مطالعات كتابخانه‌اي و مطالعات بصري و خوانش كتيبه ها، استوار است. نتايج اين پژوهش، سبب شناخت بهتر سفال مينايي به عنوان بستري از نگارش دوران مياني شد. در نهايت، مضامين سفال مينايي به سه گروه كلي مذهبي، تاريخي، ادبي، طبقه‌بندي شد. متن نگاشته شده بر اين سفال‌ها، برگرفته از مضمون هاي مذهبي چون، دعا، طلب آمرزش و سلامتي براي صاحب شي، احاديث، مضمون‌هاي تاريخي شامل اطلاعات در مورد سازنده اثر، سفالينه نگار، نگارنده كتيبه ها و سراينده اشعار، تاريخ ساخت شي، اتفاقات تاريخي واقعي و يا برگرفته از داستان‌هاي ادبيات كهن ايران، مضامين ادبي شامل اشعار متنوع حكمي و گاه عاشقانه.را شامل ميشود. بدين گونه مي‌توان اذعان كرد كه سفال مينايي همچون سندي گويا، اطلاعات مفيد تاريخي، اجتماعي و فرهنگي را در دوره مياني اسلامي، در اختيار پژوهشگران قرار ميدهد. نكته حائز اهميت اينكه اين مضامين بر روي بشقاب، قدح و كاسه ها نگاشته شده‌اند و اين نكته توجه هنرمندان سفالگر را در ساخت بستري مسطح و مناسب جهت نگارگري و كتيبه‌نگاري را نشان ميدهد و شايد يكي از دلايل مهم انتخاب و علاقه بيشتر سفالگران به اينگونه فرم ها در ساخت سفال مينايي باشد.
چكيده لاتين :
Mina’i is one of the most important types of Islamic ceramic production. It has been argued that their style and imagery are reflected from Islamic manuscript and wall paintings. Mina i, indicates the relationship between pottery and calligraphy too. In addition, inscripted ceramic with all their ability have an impact in good position for visual aesthetics as well as for conveying information. The dates and names written on it, is one of the most important documents that is also provided historical and authenticity background. In this investigation 27 Mina’i ware were studied from museums of the world. Interpretation through reading the inscriptions allows to obtain several information such as religious, literary and historical concepts. The study focuses on literature review and observing and studying the visual samples. This research based on reading the inscriptions evaluate and descriptive-analytical methods. According to the inscriptions on the pottery, potters interest in different subjects can be recognized. Results on Inscriptions on Mina’i ceramics point toward the city of Kashan, a leading ceramic center during this period, as their place of manufacture. Furthermore, according to the signature on pottery, Long inscriptions that potters transcribed on Mina’i, allow to compile a short biography, which in turn can help us to reassess the status and role of craftsmen in the Islamic lands during the medieval period and to understand how and why these works were appreciated in their own time. Most important concepts on Mina’i wares are: Romantic and mystical concepts in poetry, historical event such as siege scene plate and mythical events, inscription band in Arabic benedictory terms and Persian verses. Thus, it can be admitted that the Mina’i ceramic, as a documentary, provides the useful historical, social, and cultural information in the medieval Islamic period. The important thing is that these inscriptions are written on plates and bowls.
