نقش سازمانها و نشريات علمي در اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي از نظر پژوهشگران حوزه پزشكي ايران

مقدمه اهميت اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي در همه حوزه‌هاي علمي و به خصوص در حوزه پزشكي و سلامت در سطح گسترده‌اي بررسي شده و به دليل مزاياي حاصل از اشتراك‌گذاري داده‌ها و ارتباط آن با سلامت جامعه از اهميت خاصي برخوردار است و توسط كشورهاي صنعتي و پيشرفته مورد پذيرش واقع شده است. از همين رو، جوامع علمي مانند حاميان مالي پژوهش‌ها مانند مؤسّسه ملي سلامت، مؤسّسه ملي سرطان، شوراي پژوهش‌هاي انگلستان و بنياد ملي علوم و ناشران نشريات معتبر علمي مانند نيچر، ساينس، سيج و پلاس تلاش‌هاي چندي را به منظور بهبود اشتراك‌گذاري داده‌هاي علمي و پژوهشي براي ارتباطات علمي و در نهايت درك پژوهش‌هاي مبتني بر داده‌ها انجام داده‌اند. از همين رو، پژوهش حاضر به دنبال بررسي وضعيت عوامل سازماني موثر (سازمانها و نشريات علمي) بر اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي از نظر پژوهشگران حوزه پزشكي ايران بود. روش بررسي پژوهش حاضر با استفاده از روش پيمايشي به بررسي عوامل سازماني موثر بر اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي توسط پژوهشگران حوزه پزشكي پردخته است. جامعه آماري اين پژوهش را 2030 پژوهشگر حوزه علوم پزشكي كشور تشكيل دادند كه در نه ماهه اول سال 2016 ميلادي در پايگاه وب‌آو ساينس داراي مقاله بوده‌اند. براي انجام پيش پردازش‌هاي لازم و استخراج آدرس ايميل نويسندگان، از نرم‌افزار بيب اكسل (Bibexcel) استفاده گرديد. سپس با استفاده از فرمول كوكران و با استفاده از نمونه‌گيري طبقه‌اي بر اساس گروه‌هاي موضوعي پايگاه WOS 400 نفر از پژوهشگران به عنوان نمونه آماري انتخاب شدند. در مجموع تعداد 313 پرسشنامه مورد بررسي و تحليل نهايي قرار گرفت. جهت تجزيه و تحليل اطلاعات نيز از نرم‌افزار آماري SPSS ويرايش 23 استفاده شد. يافته‌ها نتايج حاصل از بررسي نشان مي‌دهد كه تعداد اندكي از پاسخگويان اعلام داشته‌اند كه در سازمان‌ آنها بر اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي تاكيد شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه حدود 93 درصد از سازمان‌ها هيچ‌گونه الزامي در اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي ندارند. 6/93 درصد از پژوهشگران معتقدند كه در نشريات ايراني حوزه علوم پزشكي نه الزامي بر اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي است و نه در اين نشريات بر اشتراك‌گذاري داده‌ها تاكيد شده است. پژوهشگران حوزه پزشكي طرح مديريت داده‌اي را به مقدار قابل توجهي باعث بهبود اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي در نظر گرفته‌اند، به طوري كه 1/75 درصد از آن‌ها وجود طرح مديريت داده‌اي را در حد زياد و خيلي زياد جهت اشتراك‌گذاري داده‌ها مهم مي‌دانند. بين دو متغير جنسيت تفاوت معناداري از نظر عوامل سازماني مشاهده شد. اما از نظر حوزه علمي پژوهشگران شامل باليني و غير باليني تفاوت معناداري يافت نشد. همچنين بين گروه‌هاي مخلتف پاسخگويان (هيئت علمي آموزشي، هيئت علمي پژوهشي، دانشجو، كارمند و سايرين) و عامل سازماني تفاوت معناداري وجود داشت نتيجه‌گيري با توجه به مزاياي اشتراك‌ داده‌هاي پژوهشي و توجه سازمان‌ها و ناشران معتبر جهان به اين موضوع، لزوم توجه بيش از پيش به مسئله سياست اشتراك‌گذاري داده‌هاي پژوهشي توسط سازمان‌ها و نشريات علمي كشور احساس مي‌شود. همچنين پيشنهاد مي‌شود در خصوص الزام و اجبار سازمان‌ها و پژوهشگران و همچنين ناشران نشريات علمي، تصميم‌هاي مناسبي توسط ذينفعان اين حوزه اتخاذ گردد.