شناخت قرآن از زبان قرآن از منظر وجوه اعجاز قرآن

شناخت قرآن از زبان قرآن يكي از وجوه برجسته و البته مغفول و ناشناخته اعجاز قرآن است. خداوند متعال به طورگسترده و روشن ابعاد گوناگون كتاب آسماني مسلمانان را معرفي فرموده است. معرفي قرآن كريم و اختصاص آيات فراوان درقرآن، نشان از اعجاز قرآن دارد. بي شك يكي از مهمترين رسالت‌هاي اساسي مسلمانان ناخت قرآن است. قرآن ميزان شناخت قرآن بوده و منبعي معتبر و ارزشمند در اين خصوص خواهد بود. بهترين، ارزشمندترين و معتبرترين راه شناخت قرآن، از طريق خود قرآن است. برجسته ترين تعريف از قرآن، همانا شناختي است كه خدواند متعال درباره اين كتاب عظيم آسماني ارائه فرموده است. سزاوار بودن ذات اقدس الهي در معرفي قرآن، قابل مقايسه و سنجش با صلاحيت ديگران نيست. هيچ كس و هيچ چيز نمي تواند بهتر از خود قرآن درباره قرآن اظهار نظر نموده و سخن بگويد. خداوند متعال در بخش‌هاي سه گانه آغازين، متن و پايان سوره‌هاي قرآن، تصويري جامع وكامل در زمينه شناخت قرآن براي مخاطبان قرآني ارائه فرموده است. هدف مقاله حاضر شناخت قرآن از زبان قرآن بر اساس فواتح سور و البته با تكيه بر تناسب آيات، به مثابه يكي از وجوه اعجاز قرآن خواهد بود.بيش از 368 آيه در 75 سوره قرآن اختصاص به ‌«شناخت قرآن از زبان قرآن» دارد. 66 درصد سور قرآني حاوي آياتي است كه به معرفي قرآن پرداخته كه از آن ميان 55 سوره مكي و20 سوره مدني مورد بررسي واقع شده اند. بخشي از اين آيات در فواتح سورگزارش شده اند.پژوهش حاضر سعي بر آن دارد تا با استفاده از روش تحليل محتواي توصيفي و همچنين تناسب آيات به جمع بندي و بررسي آماري كليه آيات آغازين سوره‌هاي قرآن اقدام نموده و تصويري جامع از‌ «شناخت قرآن از زبان قرآن در فواتح سور» ارائه دهد. پس از بررسي و مطالعه تمامي فواتح سوره‌هاي قرآن، داده‌هاي پژوهش حاكي از آن بوده كه موضوع شناخت قرآن در فواتح 35 سوره قرآن (31درصد) و 104آيه ارائه شده و به ترتيب اختصاص به سوره‌هاي حروف مقطعه (25 سوره)، سوره‌هاي خبريه (6 سوره)، سوره‌هاي حمديه (2 سوره) و سوره‌هاي امريه (2 سوره) داشته اند. نوع و شيوه طرح موضوع شناخت قرآن در 35 سوره مورد بررسي تحقيق به ترتيب عبارتند از نزول قرآن (19سوره)، ضمائر اشاره (10سوره)، سوگندهاي قرآني پس از حروف مقطعه (5سوره) و استوار گشتن آيات (1 سوره). برحسب ترتيب نزول، 32 سوره مورد بررسي از سوره‌هاي مكي و سه سوره جزء سوره‌هاي مدني بوده اند. اولين آنها در سوره علق و آخرين آنها درسوره رعد گزارش شده است. يافته ها بيانگر اهميت نقش شناخت قرآن در دوره مكي عصر ظهور اسلام بوده است.جمع بندي نهايي شناخت قرآن از زبان قرآن در فواتح سور براساس الگوي شش مرحله اي تحليل محتواي پيام به ترتيب شامل موارد ذيل گزارش مي‌شوند: 1) تحليل پيام قرآن (چه؟ و چطور؟ چه چيزي؟) (67 مورد)؛ 2) منبع پيام يا فرستنده قرآن (چه كسي؟ و كي؟) (57 مورد)؛ 3) فرآيند رمزگشايي و رمزيابي پيام قرآن (تأثير پيام بر مخاطب: «با چه تأثيري؟») (25 مورد)؛ 4) فرآيند رمزگذاري پيام قرآن (چرا؟ براي چه؟) (17مورد)؛ 5) گيرنده پيام قرآن («به چه كسي؟») (12مورد)؛ و 6) مجراي انتقال پيام قرآن (چگونگي ارسال پيام: چگونه؟در چه مجرايي؟) (7مورد).