شماره ركورد كنفرانس :
4867
عنوان مقاله :
جايگاه ديوان سالاري عراقي در دوره ي سلجوقي
پديدآورندگان :
بهروزي مهرناز دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي , سپهوند حشمت اله دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي
كليدواژه :
سلجوقيان , ديوان سالاري , ديوان سالاران عراقي , عراق عجم
عنوان كنفرانس :
اولين همايش ملي ديوانسالاري در شرق چهان اسلام تا پايان قرن سيزدهم
چكيده فارسي :
تركمانان سلجوقي پس از پيروزي بر غزنويان در نبرد دندانقان ، در سال 431 ق. به تدريج بر ايران دست يافتند و دولتي جديد تأسيس نمودند كه بسياري از ويژگيهاي آن برگرفته از دولتهاي پيشين ، يعني غزنويان و آلبويه بود. از آن بين، سلجوقيان ديوان سالاري غزنويان را در نيمهي شمالي قلمرو خود و ديوان سالاري آلبويه را در نيمهي جنوبي قلمرو خود اخذ كردند . در پي آن كارگزاران ديواني و ديوان سالاران اين دو دولت نيز در دورهي سلجوقيان بكار گماشته شدند . سلجوقيان در مناطق مركزي ، غربي و جنوبي ايران وارث حكومت آلبويه بودند؛ بنابراين در آن مناطق بيشتر وامدار ديوان سالاري آلبويه گرديدند . استفاده از ديوان سالاران قلمرو غزنويان و آلبويه به وسيلهي سلجوقيان ، به تدريج رقابت دو دسته از ديوان سالاران را در نظام اداري به همراه داشت: ديوان سالاران خراساني و ديوان سالاران عراقي كه وجود رقابت ميان آنان باعث كاهش كارآيي دستگاه اداري سلجوقي گرديد؛ اين پژوهش، علاوه بر بررسي جايگاه ديوان سالاري عراقي ، در پي بررسي نقش ديوان سالاران عراقي در رونق يا زوال حكومت سلجوقي و نيز انگيزه يا انگيزههاي انتخاب آنان از سوي سلجوقيان است. ورود ديوان سالاران عراقي به نظام اداري سلجوقيان ، به دلايلي چون شايستگيشان و نياز به وجود آنها در ادارهي حكومت بود. با انتقال پايتخت سلجوقيان از خراسان به ري و سپس اصفهان ، نفوذ ديوان سالاران عراقي در دولت سلجوقي گسترش يافت. اين موضوع ، واكنش ديوان سالاران خراساني و رقابتهاي ميان آنان را در پي داشت. اين رقابتها سرانجام پيروزي ديوان سالاري عراقي را در نيمهي دوم سلطنت سلجوقيان رقم زد . با وجود شايستگيهاي برخي ديوان سالاران عراقي همچون ابوالغنائم، مجدالملك قمي و مختصالملك كاشي، تسلط آنها بر ديوان سالاري سلجوقي با دورهي افول سلجوقيان و قدرتگيري اتابكان و خاتونهاي سلجوقي همراه بود؛ امري كه بر ديوان سالاري سلجوقي و كارآيي آن سايه افكنده ، و از جمله عوامل سقوط آنها گرديد.